Bomba (spòrt)

Ij tifos fransèis a protesto contra 'l bombagi, al Tour de France dël 2006 Ant lë spòrt, la paròla bomba a resta arferìa al dovré ëd dròghe, meisin-e e qualsëssìa àutra sostansa ch'a fasa monté le possibilità fìsiche dj'atleta, an particolar al dovré ëd cole ch'a son proibìe da j'organisassion ch'a goerno le competission. N'àutra forma ëd bombagi a l'é cola dla bomba dël sangh, fàita ò për mojen ëd trasfusion ëd sangh ò ën dovrand l'ormon eritropoietin-a (EPO). Dle vire a peul esse considerà coma bomba ëdcò qualsëssìa sostansa ch'a peula stërmene un-a che bomba a l'é da bon. Dovré le bombe a l'é considerà nen étich da la pì part dj'associassion sportive antërnassionaj, dzortut dal Comità Olìmpich Antërnassional. La question a l'é dzortut cola dl'arzigh fìsich che le bombe a-j dan a j'atleta, cola dla pari oportunità antra atleta, e cola dël valor d'esempi che në spòrt "polid" (sensa bombe) a l'ha anvers al gran pùblich. Darié scàndoj Al dì d'ancheuj a fé monté le polémiche ant sle bombe a son dzortut ël tetraidrogestrinon (THG) e 'l modafinil. Vàire atleta famos american a son trovasse positiv a ste sostanse, lòn ch'a l'ha tiraje adòss na gran atension dij mojen d'anformassion. Cheidun ëd coj ch'a l'avìo dovrà 'l modafinil a l'é difendusse ën disend che quand a l'avìa dovrala chiel sta sostansa ant sla lista 'd cole proibìe a-i era pa, però la World Anti-Doping Agency (WADA) a l'ha nen acetà st'idèja, ën essend che la sostansa a la resta comsëssìa parenta d'àutre che proibìe a l'ero e coma. Ël modafinil a l'é stàit giontà a la lista dij 3 d'aost dël 2004, des dì anans ch'as dorbèisso ij Gieugh Olìmpich Estiv dël 2004. Conforma a vàire mojen d'anformassion, la bomba genética a l'é antramentr ch'a riva coma neuva forma ëd bomba. Na bomba parej a sarìa motobin malfé a trovesse, e a la sarìa ëdcò permanenta e mai pì reversibila. Etimologìa L'espression bomba a l'é rintrà ant ël léssich piemontèis dij temp che lë spòrt pì popolar a l'era ël ciclism. Për rende dë pì ant ij passagi pì dur dël Gir d'Italia e dël Tour de France chèich ciclista a l'avìa pijaje la man a dovré dl'anfetamin-a. L'efet a l'era pro col ëd na bomba, con na gran esplosion d'energìa fìsica, mach che peui, fini-ie l'efet, an vàire a son mòrt ëd colp ëd cheur. Da sòn a l'é vnu-ie 'cò l'espression s-ciopà (variant esse s-ciòp), për dì ëd coj che, ën essendje fini-ie la bomba, a-i la fasìo pa pì a tiré anans e, për estension, d'un ch'a l'era strach ch'a-i la fasìa pì. Passagi al léssich general e italian regional L'espression s-ciopà a l'é peui spantiasse ëdcò al giargon dla cultura alternativa dij giovo, për dì ëd coj ch'a son sota efet ëd na chèich sostansa, ò (dj'agn 1970) ëd coj ch'a vivìo conforma la meuda dij cavion. Ën passand an italian a l'ha dàit la forma scoppiato. L'espression bomba a l'é peui rintrà 'cò chila ant ël léssich italian (dzortut dij piemontèis) con la frase italian-a prendi la bumba, ch'as dis ëd chèich-còs da bèive. Cas famos 1967 : Tom Simpson a meur ën corend na tapa dël Tour de France, dapress a na bomba d'anfetamin-a esagerà. 1967 : Jacques Anquetil as arfuda dë fé 'l contròl anti-bombagi dapress avej fàit sò récord ëd l'ora. Sò arzultà a sarà nen omologà. 1975 : Eric de Vlaeminck, vàire vire campion ëd ciclocròss a ven antërnà ant n'ospidal psichiàtrich, për efet dla gran quantità ëd bombe dovrà an soa cariera. Nòte