Càlcol dle variassion
|
Ël càlcol dle variassion a l'é na branca dl'anàlisi matemàtica, ch'a studia la costrussion ëd forme, stat o process ch'a sio ël mej possìbil, anté che ël criteri për esse ël mej a l'é dàit ant la forma dn'antegral ch'a fa anterven-e na fonsion incògnita.
Ël but a l'é donca dë dmostré l'esistensa e trové le proprietà ëd chèich fonsion ch'a realisa ël mej valor për s'antegral.
Për esempi, determiné na relassion fonsional an manera che n'antegral a sia pì grand o pì cit possìbil. Stòria modìficaËd cas particolar, parèj dij problema isoperimétrich, a j'ero gia conossù dai matemàtich grech, tanme Zenodòr (apopré 200 aGC).
Costi problema a j'ero però arzolvù ëd fasson geométrica e l'istess as peul disse për ij problema dla brachistòcrona e dla caden-a pesanta studià da Galileo.
Ël prim esempi d'usage ëd técniche analìtiche për cost tipo ëd chestion a l'é ël prinsipi ëd temp mìnim ëd Fermat.
Fermat a deuvra ës prinsipi për fé vëdde, dël 1662, coma un raj ëd lus a l'é rifrat a l'antërfassa ëd doi mojen con densità diferenta: a deuvra l'anàlisi për minimisé ël temp ëd passage dël raj an tra ij doi mojen. La nàssita dël càlcol dle variassion coma dissiplin-a matemàtica aotònoma as peul datesse da la corispondensa tra Lagrange e Euler dël 1755 e a l'é Euler ch'a-j dà 'l nòm. Da antlora ës soget a l'ha avù un gran dësvlup ëd técniche e problema e a l'é trames a le dissiplin-e mensionà da Hilbert ant soa motobin celebrà conferensa an sij problema matemàtich për ël sécol ch'a fa XX al congress antërnassional ëd Paris dël 1900. Përsonage amportant ant la stòria dël càlcol dle variassion modìfica
|
