Costantino Nigra

Diplomàtich, filòlogh, poeta e scritor.
Lorenzo Costantino Nigra a l'era nassù j'11 ëd giugn dël 1828 a La Vila ëd Castelneuv, al di d'ancheuj Castelneuv Nigra (dël 1928 ël pais a l'ha pijà sò nòm da chiel) e a l'é mòrt ël 1m ëd luj dël 1907 a Rapallo. A l'era fieul ëd Ludovico, sirògich durant le guère napoleòniche e d'Anna Caterina Revelli. A l'avìa pijà la passion filològica da 'n sò barba, l'orientalista Gian Bernardo De Rossi.

Dl'anfansia ëd Nigra i soma ch'a l'avìa pijà part a n'arpresentassion ëd Natal, 'me ch'a conta chiel ant ël lìber Rappresentazioni popolari in Piemonte.
Da masnà a l'é rivaje n'assident ch'a l'ha marcalo: an giugand a cirimela a l'ha daje un colp ant l'euj a sò frel Michelangelo, ch'a l'é vnù bòrgno 'd col euj.

Finì jë studi superior, mersì a na borsa dël Colege dle provinse, Nigra a l'é anscrivusse a l'ha facoltà 'd drit ëd l'Università ëd Turin.
Dël 1848 a l'ha combatù tanme volontari ant la prima guèra d'indipendensa: a Peschiera, Santa Lucia, Colmasin, Gòito, Rivoli Veronese (andoa a l'é stàit ferì a 'n brass) e a Noara. Durant ël perìod d'arcòver a l'ha amprendù a scrive con la snistra.

Laureasse an drit, dël 1851 a l'é intrà 'me volontari sensa stipendi al ministé dl'agricoltura e dël comersi. A l'ha travajà ëdcò al ministé dlë strangé e a l'é vnù segretari dël pressident dël consèj Màssim D'Asèj. Sempe sota D'Asèj, a l'ha fàit ël ministr dle finanse, peui rampiassà da Cavour.
Soe capassità ëd travaj a j'ero apressià da Cavour, sucessor ëd D'Asèj, e ai 4 ëd novèmber 1852 Cavour a l'ha nominalo sò segretari particolar.
Dël 1855 a l'ha compagnà Vitòrio Emanuel II e Cavour a Paris e a Londra. An costa ocasion a l'ha fàit conossensa con la contëssa ëd Castion.

A l'é mariasse dël 1855 con Emerenziana Vegezzi Ruscalla, ëd des agn pì giovo che chiel, e dël luj 1857 a l'é nassu-ie sò fieul Lionello. Chiel e soa fomna a andasìo nen vàire d'acòrdi për caràter, e a passeran la pipart ëd soa vita separà, bele che peui a sio stàit sotrà ansema.

L'atività diplomàtica modìfica

Dël 1856 Nigra a l'era ël cap ëd gabinet ëd Cavour al congress ëd Paris, ch'a sarava la guèra ëd Crimea.
Motobin agradì da Napoleon III e da soa fomna, l'amperatris Genia ëd Fransa, apress ël rëscontr Nigra a l'é stàit l'antërmediari fidà antra l'amperador e Cavour e a l'ha mnà con sucess le tratative segrete che a l'han ëmnà al rëscontr ëd Plombières dël 1858, anté ch'a son ëstàite butà le base dl'aliansa fransèisa-piemontèisa e dla sucessiva guèra d'indipendensa dël 1859. Dapress a son ëstàit an vàire a tajeje 'l colet, an disend ch'a l'avèissa na relassion con l'Amperatris Genia, relassion, però, dont a-i son mai sta-ie dle preuve. Dël 1870 a l'é comsëssìa pròpe chiel a giuteje a l'amperatris a scapé dal Palass ëd le Tuileries, assedià da la popolassion ëd Paris an arvira, dapress a la sconfita ëd Sedan ch'a l'ha mnà a droché sò òmo.

Ancarià d'afé a Paris da l'ancamin dël 1860, apress Nigra a l'é stàit mandà da Cavour a Nàpoli tanme ministr ëd le provinse meridionaj da banda dël leu-tenent general prinsi ëd Carignan dal gené al maj 1861.
Cand Napoleon III a l'ha arconossù ël regn d'Italia ant ël 1861, Nigra a l'é tornà an Fransa tanme ministr-resident e për vàire agn (fin-a al 1870) a l'ha avù un ròl amportant ant j'afé polìtich. A l'é peui stàit ambassador dël regn d'Italia a San Peroborgh (dal 1870 al 1882), a Londra (dal 1882 al 1885) e a Vien-a (dal 1885 al 1904, cand a l'ha livrà soa cariera diplomàtica e a l'é artirasse a vita privà).
A Paris, dël 1870, s-ciopaje la guèra fransèisa-prussian-a, a l'é oponusse a l'antërvension italian-a da banda dla Fransa, dont cheidun a parlava, e sòn malgré soa amicissia con Napoleon III.

Nigra a l'ha ëdcò arpresentà l'Italia a la prima Conferensa ëd pas ëd L'Aja.

Ij rapòrt con ca Savòja modìfica

Sò rapòrt con rè Vitòrio Emanuel II a son mai stàit dij pì bon, che 'l rè a lo considerava tròp tacà a Cavour. Dzortut un-a dle colpe ëd Nigra a l'era cola d'esse stàit l'ùnich testimòni present a la rusa antra 'l rè e sò ministr quand a l'era firmasse l'armistissi ëd Vilafranca. A sarà mach sò fieul Umbert I dël 1886 a deje 'l tìtol arditari ëd Cont ëd Castelneuv, an arconòssiment dij servissi dàit a la coron-a.

Nigra a l'ha tratà con ël re dël Montnèigr ël mariage d'Élena con Vitòrio Emanuel III e a l'é stàit nodar dla coron-a a Racunis an ocasion dlë sposalissi.

Àutri ufissi e onorificense modìfica

Soa ansëgna ëd cont a l'avìa ël mòt an piemontèis Àut e drit. Dël 1890 a l'é stàit nominà senator a vita e ant ël giugn 1892 sivalié dla Nonsià. A l'ha arseivù doe làuree a onor: da l'Università d'Edimborgh e da l'Università 'd Cracòvia.

Euvre prinsipaj modìfica

Nigra a l'ha lassane na bondosa produssion literaria, dont la pi arlevanta a rësguarda soa atività filològica.

  • La rassegna di Novara (1861, poemet ch'a arciama lë stil ëd Prati e Aleardi)
  • Fonetica del dialetto di Val Soana (1878)
  • Canti popolari del Piemonte (1888, euvra ch'a cheuj 153 canson piemontèise)
  • La gondola Veneziana (barcarola)
  • Le reliquie Celtiche
  • Gli idillii (1893, n'arcòlta ëd vers ch'a apròpria ij tema dla poesìa sossial)
  • Rappresentazioni popolari in Canavese (il Natale, la Passione, il Giudizio Universale) (an colaborassion con Delfino Orsi, 1894-1896)
  • Vocabolario valdostano
  • Il dialetto di Viverone (1901)
  • Note etimologiche e lessicali

A l'ha voltà an italian dle composission ëd Catul e ëd Calìmach.

Ij Canti popolari modìfica

Ij Canti popolari del Piemonte a l'é l'euvra pì conossùa 'd Costantino Nigra. L'autor a l'ha travajaje dal 1854 al 1888.

A cheuj ij cant popolar dël Canavèis arcuperà diretament dal Nigra ò da d'àutri arsercador piemontèis. Minca cant a l'é analisà 'nt ël méter e comparà con d'àutre lession piemontèise o d'àutre region o pais (Véneto, Catalògna, Provensa, Almagna, Scòssia, Irlanda...).

Con costa euvra 'l Nigra a l'é stèit arconossù come 'l pare dla filologìa musical piemontèisa e italian-a 'n general. Ant l'edission dij 50 agn ëd soa mòrt (1957) ël filòlogh sicilian Giuseppe Cocchiara a j'arconòss ij mérit ëd costa euvra.

Nigra, parland ëd cost travaj d'arserca, a dis :«O m'illudono l'amore grande che ho delle cose nostre e l'orecchio da lunga mano assuefatto a queste rozze e commoventi armonie, o la poesia popolare (specie del Canavese) merita di essere raccolta con cura e studiata».

L'ùnica mancansa 'd costa euvra a l'é la mancansa quasi total dla melodìa dle canson. Travaj fèit parsialment chèich agn dòp dal famos compositor Leone Sinigaglia.

Edission modìfica

  • 1888 Loescher
  • 1895 Roux e Frassati
  • 1957 Einaudi

Test modìfica

Ij test ëd le canson a son an piemontèis con relativa tradussion an italian. L'analisi a l'é fèita an italian.

Ij contnù dl'euvra a son:

  • I «Canti popolari del Piemonte» di Giuseppe Cocchiara (mach ant l'edission dël 1957)
  • Prefazione dell'Autore
  • LA POESIA POPOLARE ITALIANA (sagg ëd l'autor)
  • Canzoni (153)
  • Orazioni e giaculatorie religiose (6)
  • Cantilene, rime infantili e giuochi (11)

A pòrto sò nòm modìfica

  • Castelneuv Nigra.