Coma mojen për amzuré ël passé dël temp, ël sécol ch'a fa IX dGC a resta ël sécol ch'a l'é durà dl'801 dGC al 900 dGC.

L'Euròpa ant sécol ch'a fa IX

Euròpa ossidentala modìfica

Siëtta an teracheujta fàita dël sécol ch'a fa IX an Iraq. A l'é goernà ant la Freer Gallery of Art ëd lë Smithsonian Institute, a Washington, D.C.

Pì tard a l'han ciamaje "Temp Sombr" modìfica

A anandiesse da un 400 dapress a sti ann-sì, dle figure anfluente dij prim temp dl'Arnassensa a l'avrìo pijàit l'andi a definì sti temp-sì, e ij tre sécoj ch'a-i ero sta-ie anans ëd cost, coma Temp Sombr. L'espression a veul dì ch'as trata ëd temp quand a l'era dësmortasse ël lum dl'Imperi Roman d'Ossident, dapress al 476 dGC, e ën general a j'ero chità le forme d'art clàssica, ij borgh a j'ero fasse motobin pì cit e ël podèj polìtich a l'era s-ciapasse an mila tòch viaman sensa amportansa. J'entità regionaj a j'ero chërsùe fin-a a fesse stat, e fin-a imperi. Conforma a st'ipòtesi dl'Arnassensa mach la Gesia Catòlica Roman-a a l'avrìa avù un chèich podej antërnassional, limità però da le comunicassion motobin sagrinà antra region d'Euròpa. Le reste dla siviltà clàssica a sarìo mach stàite preservà dai frà catòlich ën tracopiand-je a man, ma con lòn che motobin pòca gent a l'era bon-a a lese, squasi gnun-a anformassion a sarìa stàita spantià. A coj temp-la, an efet, la pì gran part dla popolassion a j'ero ëd campagnin, e le sita roman-e a restavo mach pì dij gran drocheri. Comsëssìa, j'art corelà a la religion e la vita djë sgnor a restavo anco' vive, lòn ch'a l'avìa ëmnà a deje da vive a vàire mèistr artisan. Dij "Temp Sombr" europengh a l'é restane vàire oget, ch'as goèrno ant ij musé ëd tut ël mond.

J'art dij "Temp Sombr" modìfica

Anans tut l'art a l'era restà për via che la Gesia a la catava. Coma utiss dla liturgìa Roman-a Catòlica, vàire mila oget d'òr as fasìo anco' sempe. Cope sacrà, arlichiari, Cros, rosari, tòch dj'autar e statue dla Vèrgin e dij Sant a son sempe fasse, ën tnisend viva la produssion artìstica d'ës temp-sì. L'architetura a l'ha torna tacà a dësvijesse na frisa bele che d'ës sécol-sì. As tratava dzortut ëd tiré sù dle costrussion ëd servissi për la Gesia, e vàire castej (ij prim fait dal temp dij roman, për prima ròba coma dle mòte, dle cà fòrt ò dle tor, sensa pa gnun-a arfinidura.

Ant ël mond a-i rivava modìfica

le Tre Pagòde ëd Dali, ant la provinsa dlë Yunnan, Cin-a, datà antra ij sécoj ch'a fan IX e X

Përson-e amportante modìfica

San Clement d'Ohrid

Anvension, dëscoerte, antrodussion modìfica