Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz Adam Bernard Mickiewicz (Zaosie, 24 dë dzèmber 1798 - Costantinòpoli, 26 ëd novèmber 1855) a l'é considerà ël poeta polonèis pì ilustr. La vita A l'era nassù ël 24 dë dzèmber dël 1798 a Zaosie, davzin a Nowogródek, l'antich Gran Ducà ëd Lituania, da na famija ëd noblëssa antica, ma drocà an ruin-a. Soa formassion coltural, mojà ant ij clàssich, a l'era completasse a l'Università ëd Vilnius dal 1815 al 1819. Dal 1819 al 1823 a l'avìa esercità l'atività ëd professor a Kowno. Apress d'esse anteressasse ai filòsof anluminista fransèis 'me Voltaire, a ancamin-a dun-a a passionesse a le ciadeuvre dij gran ëscritor romàntich Schiller e Byron. A Vilnius a l'era anfiolasse a na sossietà segreta conossùa con ël nòm ëd Filomat e Filaret. Fòrt critich an raport a l "ambrassament patern" russ ansima al regn polonèis, ant ël 1823 a l'é stait arestà da la polissìa russa con d'àutri aderent a la seta. A l'é stait ampërzonà për chèich mèis e a l'é mai pì tornà an soe tère. Apress a l'ha vivù a Odessa, Mosca e San Peroborgh, an gropand-se con vàire scritor russ, dont Alexandr Pushkin. J'euvre Tanme poeta a ancamin-a a cheuje ij prim success con l'euvra Ballady i romanse (Balade e Romanze) dël 1822 ch'a duverta l'età romàntica dla literatura polonèisa. La prefassion a l'euvra a l'é na fotografìa dla literatura dl'Euròpa ossidental. An tra 'l 1822 e ël 1832 a l'ha componù l'euvra teatral Dziady (Ij cé), anté ch'a assigna a la Polònia un ròl ëd guida për j'àutre nassion europenghe. Ël titol dl'euvra a ven da n'antica festa popolar bielorussa, ch'a-i é durant la festa dij Sant; selebrassion dont Mickiewicz a partissipava durant soa gioventura an Lituania. La sconda part a dëscriv le soferense teren-e, arpresentand fantasma 'd gent maltratà, masnà che a l'han pà podù rivé an paradis përchè a l'han pà sufert an sla tèra e paisanòte vérgin che a l'han pà mai sperimentà nì l'amor, nì soe soferense. La tersa part a arpresenta ël martiri dla Polònia e a smon na vision dël futur dla nassion, anté che le soferense a son paragonà a la Passion ëd Crist. Sa vision a finiss con la professìa d'un misterios mëssia dla Polònia ëd nòm "44". La quarta part a l'é un monodrama. Ël protagonista a l'é lë spirit d'un giovo ch'a l'é massasse, consumà da la passion ch'a l'ha portalo a la folìa e peui a la mòrt. Durant sò esili Mickiewicz a l'ha scrivù, tra l'àutr, Konrad Wallenrod (1828), un poema filosòfich ch'a possa la gioventura polonèisa a la lòta contra l'oppression. Ant l'euvra un Magìster lituan dl'Órdin Teutònich a demoliss soe atività. Ant ël 1825 Mickiewicz as treuva an Crimea e a pùblica soa euvra eròtica Sonety krymskie (Sonet ëd Crimea, 1826). Bele che ispirà dal panorama dla stepa, soa anima e soa ment a son pijà viaman ëd pì da sò sentiment nassionalista. Ma l'euvra la pì amportanta pr'ij polonèis a l'é Pan Tadeusz (Monsù Tadeus) - un poema ëd 12 lìber, ciamà "epopeja nassional". Adam Mickiewicz a l'ha ëdcò girà an polonèis j'euvre dj'autor italian Francesco Petrarca e Dante Alighieri.