Angelo Brofferio

Angelo Brofferio (motobin onorèivol Monsù Gilin Brofer an piemontèis) a l'era nassù a Castelneuv Brusà ai 6 dë dzèmber dël 1802 e a l'é mòrt a Minusi, vzin a Locarn, ai 22 ëd magg dël 1866.

Dòp djë studi an Ast e a Turin, a l'ha ancaminà la profession d'avocat e l'angagg giornalìstich (an colaborand con vàire giornaj, dont ël Messaggiere Torinese) e polìtich.

Republican e democràtich, a l'ha partessipà con traspòrt a l'Arsorgiment finend ëdcò an përzon vàire vire ant j'agn Tranta. Dël 1848 a l'é stàit elegiù diputà al parlament subalpin. A l'ancamin nemis ëd Cavour e dla polìtica governativa, a l'é avzinasse a Ca Savòja ant ij darié agn.

Euvre

Le Canzoni piemontesi d'Angelo Brofferio a son ëstàite motobin avosà, stampà dal 1839 al 1886, e peui ristampà eut vòte ant ël Neuv-sent.
Ij tìtoj ëd chèiche Canson:

Crudel destin (1831)
Mia ànima, Mè vestì, Mia entrada
La fogassa
La prima vòlta
La carafin-a rota (1831)
Ij Buratin (1831)
La barchëtta (1833)
L'indoman (1839)
Ël pòver esilià
'L progressista (1843)
Mè ritorn (1846)
La stèila dël Piemont (1847)
Al cusiné dël Cont Cavour (1853)
Ij doi Cont (1853)
L'Umanità e 'l mërluss ossia Cavour e 'l cholera (1853)
Ij bonbon 'd sor Cont (1853)
In Bast vej e grupia neuva (1853)
Un neuv monument (1854)
I bogianen (1859)
Patriotism 'd Piassa Castel

A l'ha ëdcò scrivù ël lìber aotobiogràfich I miei tempi, an vint cit volum stampà a Turin antra 'l 1857 e ël 1861, pì d'àutri tre, pì tard, publicà a Milan.

Na sernia ëd soe canson

“	Destin bëcco fotù t'has pròpi famla grisa a s-ciòdme patanù sot n'erbo al mèis dla bisa. ... Al pòver i heu fait dé so camp e soa filera; i heu fai surtì pi ’d tre ch’al ero 'n caponera; ma, j’ait fasend surtì, i son entràje mi.	”
—Crudel destin -1831

“	Scusme, scusme Carolin-a, s'i l'heu rot toa carafin-a: i son stàit un pò dsadeuit, ma còs veusto? A l'era neuit	”
—La carafin-a rota -1831

“	Guarda che bianca lun-a, guarda che ciel seren! Dun-a, mia cara, dun-a, ven, Carolin-a, ven! Una tranquila ariëtta, sent, a consola ’l cheur: ven, ven su la barchëtta dl’amor e dël boneur!	”
—La barchëtta -1833

“	Dal ciabòt ch'am'ha vdù nasse, dòp vint ani, i son lontan e a s'è ancora nen placasse la vendëtta dij sovran.	”
—Ël pòver esilià

“	Son progressista, ben intèis, ma progressista ’d contrà ’d Pò: ancheuj Spagneul, doman Fransèis, second l’odor dël fricandò. I’é-lo ’d pension, con d’autre apress? Viva ’l progress! Viva ’l progress! I’é-lo ’n pò ’d toss da guadagné? Fieuj, andaré!, Fieuj, andaré!	”
—’L progressista -1843

“	Bondì, care muraje, teile d’aragn, bondì, vedd-ve ch’i son tornàje? Guardéme torna sì. I heu sempre pensà a voi, ò gloriosissim froj! Bondì, bondì, bondì, guardéme torna sì. Oh quante vòlte, oh quante iv heu parlàve, ò trav; iv heu sognàve, ò sante criche, ò beate ciav!	”
—Mè ritorn -1846

“	Dij vaché da l’assemblea mach jer sèira dësnicià, é-lo chiel ch’am dis: Cerea! con col’aria ’d mustafà? Chiel? ma chiel? ma pròpi chiel? Oh potensa d’un bindel! Ch’al è rèidi, ch’al é fier, ch’al é dur sor Cavajer!	”
—In Bast vej e grupia neuva -1853

“	Fé baudëtta, ò Piemontèis, Italian sté su content: San Martin ant manch d’un mèis v’ha forgiàve un Parlament. Che fior d’òmni, che sërvej, quante cros, quanti bindej, che agnolòt, che macaron, che talent, che talenton!	”
—Un neuv monument -1854

“	D’Agnus ransi a-i é ’d cabasse, 'd colar spòrch a-i n'a-i é ’d poss, a-i é ’d canònich 'd tute rasse, 'd batù nèir e bianch e ross; 'd fratarìe guarda che nià!	”
—Da La glòria dël Paradis, Una scapada dël vapor -1855

“	Fieuj d’Italia, da la tomba i ’n ciamave neuit e dì: sent-ve, sent-ve ’l son dla tromba? Fieuj d’Italia, i soma sì. Plan-ra-ta-plan marche an avant, plan-ra-ta-plan feu su j’ Alman!	”
—La Piemontèisa, Canson 'd guera -1859

“	I bogianen a’n dio: famosa novità! Già tuti a lo savìo da doi mil’ ann ansà. Riputassion franch giusta: sul Pò, sul Var, sul Ren, al é na stòria frusta che noi i bogioma nen. Lo san fin-a ’n Crimea che noi i bogioma nen.	”
—I bogianen -1859

“	Al é inutil ch’iv ribele: a cost mond a-i é nen ëd bon ch’ la polìtica dle ofele e la glòria dij giambon. Stòrze ’l còl, fé l’ultim baj l’é una smòrfia da sonaj. Turch ò Alman, Grech ò Spagneuj, tuti j’òmni a son 'd subieuj.	”
—Patriotism 'd Piassa Castel

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Gianrenzo P. Clivio - Profilo di storia della letteratura in piemontese