Bataja 'd Micale

La Bataja 'd Micale, a l'é stàita un-a dle doe prinsipaj bataje che a l'han fàit furnì l'invasion persian-a dla Grecia, invasion che a l'avìa provocà le guère persian-e. La bataja a-i é staje apopré aj 27 d'agost dël 479 a.C. sël Mont Micale, ant ël teritòri dla Jònia, dnans a l'isola 'd Samo. Costa bataja a l'ha portà a la distrussion ëd la part pì granda dl'armada persian-a an Jònia e ant ël Mediterani. La Bataja 'd Platea, combatusse ant ël midem di sël continent grech, a l'é furnìa con na neuva dërota persian-a; a cola mira ij persian a son ëstàit obligà a artiresse an arnunsiand a sò domini an cole tère. I conossoma la bataja mersì al cont che a l'ha fane lë stòrich Eròdot. La bataja Scond la version d'Eròdot, ij persian da Samo a l'han decidù d'artiresse a Micale, sël continent, an manera da afronté ij Grech sla tèra-fërma (andoa a chërdìo d'esse pì fòrt) e podèj dovré la fantarìa che as trovava bele-là. Ij persian a l'avìo n'armada 'd 60.000 tropié guidà da Tigrane e ruvà sla tèra-fërma a l'han formà na muraja con ij sò bastiment an butand d'àutri bastiment sla riva. Quandi la flòta greca a l'é ruvà a Samo e a l'ha trovala veuida, a l'ha tacà a dé dapress ai Persian, an chërdend ch'a scapèisso. Parèj ij Grech a son rivà sla tèra-fërma anté che a l'han trovà ij Persian già pront a batajé. J'Atenèis dòp na curta bataja, a l'han obligà ij Persian, guidà da Artaunte, a artiresse ant na fortëssa che a l'avìo preparà pì an bass ant la valada. J'Atenèis (ansema ai Sicion, ai Tresen e ai soldà 'd Corint) a son andaje dapress an pijand an pressa 'dcò cost fortin, andoa a l'han përdù soa vita vàire generaj persian (Artaunte, Tigrane e ël midem comandant Perilao 'd Sicion tra ij Grech). Ij Persian oramai batù a son ëscapà ma a l'han trovà ij Milèis a blocheje la strà; parèj nomach pòche desen-e 'd Persian a son ruvà a la sità 'd Sardi. Dòp la bataja ij Grech a l'han rasà ël campament persian e a l'han dàit feu ai bastiment persian. Dòp la bataja Quandi 'l re Persian Serse a l'é stàit anformà dla dërota 'd soa armada a l'ha decidù 'd lassé perde an butand lòn ch'a restava 'd soa armada a controlé l'Anatòlia. An artornand a Samo ij Grech a l'han preparà soa strategìa futura. An efet j'Atenèis a l'ha decidù 'd chité nen ëd giuté la Jònia (coma a vorìo fé jë Spartan) e a l'han fàit intré ant l'aliansa Samo, Chio, Lesbo e d'àutre isole che a l'avìo combatù ij persian. Ij Grech a l'han peui tacà Sesto për avèj 'l contròl dl'Elespont. La polìtica 'd fradlansa sërnua da j'atenèis con la Jònia a l'ha peui mnà a la creassion ëd na Lija Delio-Àtica guidà da Atene, lija che a l'ha giutà j'atenèis a creé n'imperi sël mar Egeo. La polìtica amperialista atenèisa, ansema al fàit che costa sità-sì as fasìa sempre pì granda e potenta, a l'ha peui mnà a la Guèra dël Peloponèis.