Carlo Abarth
 Karl Abarth a l'era nassù a Vien-a ai 15 ëd novèmber dël 1908 e a l'é mòrt-ie ai 24 d'otóber dël 1979. Nàit an Àustria da na famija rica, fin da cit a l'ha avù na gran passion për l'andi, ant un prim moment con al velò da già che da giovo a l'ha partessipà a vàire competission. A 16 ani a l'é intrà ant le fusin-e dla Castagna & C., un laboratòri che a travajava con la facoltà d'angignerìa ëd Vien-a, e an cola dla Degan andoa as fabricavo tlé për mòto. An costa manera a l'é fasse na preparassion a 360° dzora la ciclìstica e la motorìstica. L'esperiensa an coste fusin-e a l'ha peui daje la possibilità d'esse notà dal campion ëd motociclism Josef Opawski, che a l'ha sërnulo për travajé ant la scudarìa dla Motor Thun, stòrica fàbrica 'd mòto. Abarth a l'ha travajà a l'arvision e al colàud ëd neuve solussion e, mersì a costa atività, a l'ha podù creé 'd neuv tlé për mòto ancora anans d'avèj vint ani. Ant j'ani passà a la Thun a l'ha vivù un moment difìcil e për sòn dël 1929 a l'é catasse na mòto veja (na Grindlay - Peerless 250cc) e dzora sta mòto a l'ha fàit ëd travaj përchè a fussa pì legera e ràpida an pista. Dòp quàich mèis a riva la prima vitòria an pista a Salisborgh e dòp costa vitòria Abarth a fabrica soa prima mòto con ansëgna Abarth, motor con mach un cilìnder a doi temp 250 cc arfreidà con l'eva 'd doi radiator. An costi ani Abarth a l'ha fàit sia l'atività 'd coridor che cola 'd costrutor fin-a al 4 ëd magg dël 1930 a Linz (ant la corsa Vien-a-Innsbruck), andoa a l'é fasse mal a 'n gënoj e për sòn a l'ha dovù chité la mòto ma nen l'atività sportiva: sò neuv mes a l'é vnù 'l sidecar, pì sicur sla pista. Abarth a l'é 'dcò stàit na përson-a atenta a j'areclam: dël 1932 a fa na dësfida a l'Orient Express. Ël percors ëd 1370 chilòmeter che a separa Ostenda da Vien-a, fàit da vàire antrap fìsich, burocràtich e ambientaj. La dësfida a l'é stàita na reclam motobin granda për soa fàbrica e për soe fusin-e. Dël 1939, dòp l'Anschluss nasista, Abarth a l'é dventà sitadin italian e a l'ha seguità a fé dle corse an sidecar për na scudarìa an Jugoslavia. Davzin a Lubian-a a l'ha avù n'assident e sòn a l'ha slontanalo për dabon da le corse; chiel a l'ha fàit ancora 'l diretor dla scudarìa për quàich agn e peui a l'é tramudasse anans a Triest e peui a Meran. Dël 1946 a l'ha arseivù na litra dal fondador ëd la Porsche, Ferdinand Porsche e a l'ha creà ansema a chiel la Cisitalia, na squadra 'd corse con Tazio Nuvolari: ël campion mantovan a l'ha vagnà con na Spider la prima "Mila Mija" dlë sgond dòp guèra, ant la categorìa Sport 1100 e lë sgond pòst ant la classificassion general. Dël 1949 Abarth, con l'agiut ëd Guido Scagliarini, a l'ha decidù 'd duverté la fàbrica che a l'ha sò nòm an sërnend coma 'nsëgna sò sign dël zodìo, lë scorpion. La fàbrica a l'é specialisà an elaborassion e soa sede a Turin a l'ha avù, ant ël prim ani 'd vita, 30 travajeur: a l'é nàita parèj na scudarìa con ëd pilòta coma Nuvolari, Bonetto e Cortese. Mersì a la reclam fàita da le vitòrie 'd costi pilòta la fàbrica a l'ha avù 'n gran sucess econòmich an vendend ëd kit për fé andé pi an pressa le viture 'd serie. Ël prim prodòt a l'é 'l kit për potensié la "Topolino". Nopà l'invension che a l'ha për dabon cangià la stòria dla fàbrica a l'é stàita cola dl'impiant për ël dëscàrich ëd le viture: le marmite elaborà parèj a fasìo andé motobin pì an pressa le viture. Dël 1955 Abarth a l'ha fàit l'elaborassion ëd na Fiat 600, për avejne na cita sportiva, la "750GT" che a l'é dventà 'l cit bisó dla fàbrica an vagnand la "mila mija" e Monza. Ël midem arzultà a l'é peui ruvà dël 1958, quand sle Fiat 500, elaborà dai carossé Zagato e Pininfarina, Abarth a l'ha decidù 'd buté soe man. L'arzultà a l'é stàit la surtìa dla prima vera 500 Abarth, con n'impiant ëd dëscàrich Abarth e ëd carburator Weber; a costa mira Abarth a l'ha fàit n'acòrd con Vittorio Valletta: për minca recòrd o vitòria dla 500 Abarth, FIAT a l'avrìa dàit un premi an sòld. Specialisasse an elaborassion sportive për modej FIAT e ant la costrussion, a tòch limità, ëd viture "grantorism", dël 1971 a l'ha vendù soa asienda a la Fiat turinèisa. |