Contrat a livel

Ël contrat a livel a l'é n'utiss giurìdich medioeval ch'a régola 'l fit dla tera. An dij moment che la pigran part ëd la tera a l'era a bòsch, për podejla coltivé a ventava anans tut tajé 'l bòsch (ò miraco mach bruselo), gavé fòra ij such e le rèis e travajé la tera la prima vira, visadì livelé. Ën essend për tut ël medioev malfé trové j'arsorse ëd travaj dont a fasìa da manca për dj'operassion parej, soèns un gran proprietari a l'avìa conveniensa a fité via soa tera contra nen tant a na pigion (ò nen mach a na pigion) an sòld ò natura, ma ëdcò e dzortut contra dij travaj da fe-ie ansima. La conveniensa ëd chi ch'a fitava a l'era cola ëd nen avej da manca ëd gran capitaj anticipà (sempe ch'a dovèissa nen paghé dla gent ch'a-j giutèissa), ma dzortut cola che as trovava peui a divide l'efet ëd sò travaj. La part dël profit dël camp ch'a-j restava a l'era pì àuta che nen cola sòlita, për via che 'l teren a l'era anco' mai ëstàit ësfrutà, e peui dle vire fini-ie 'l contrat chi ch'a fitava as trovava 'cò comproprietari ëd na part ëd la tera, ò dle costrussion ch'a l'avìa fa-ie ansima. Le condission comersiaj dë sti contrat a son motobin svarià, a sconda dël pòst e dij temp. Le condission pì bon-e a son sempe na marca che 'l travaj an oferta a l'era pòch e la tera da travajé a l'era tanta. Ël travaj pì sòlit dont as agiva an sti contrat-sì a l'era col dël livel, a apress a col-lì col da pronté ij camp, pianté na vigna, fé na ca, mné l'eva o dj'àutri travaj parej, conforma a che pòst ch'a l'era. L'utiss giurìdich a l'ha comsëssìa sempe ël nòm ëd contrat a livel, bele che quand ël travaj dont a s'agiss a sia n'àutr. Da sòn a l'é vnu-ie l'espression piemontèisa che anco' al di d'ancheuj a ciama livel ël fit d'un teren.