Driglam Namzha

Ël Driglam Namzha (an Tibetan: སྒྲིག་ལམ་རྣམ་གཞག་, Wylie: sgrig-lam rnam-gzhag) a l'é 'l còdes ëd comportament e abijament ufissial dël Regn dël Bhutan. A comanda 'me ij sitadin a devo vestisse an pùblich e 'me as devo comportesse ant le situassion ufissiaj. A guerna 'dcò na serie 'd caratèristiche colturaj 'me l'art e l'architetura. An piemontèis, driglam a veul dì "ardriss, nòrme" e namzha a veul dì "sistema", ëdcò se la tradussion a peul esse adatà con "Nòrme 'd dissiplin-a".

Stòria

Ël Driglam Namzha a l'ha soe rèis diretaman da j'antich ansegnament dël Shabdrung Ngawang Namgyel, ël lama tibetan e comandant militar ch'a l'era sforsasse d'unifichè 'l Bhutan nen mach politicaman, ma 'dcò colturalman. Chiel a l'ha stabilì le nòrme për batì ij dzòngh, le caraterìstiche fortësse bhutanèise. Chiel a l'ha 'dcò fondà tante dle tradission dij tsechu, ij festivaj dël distrèit, pr'esempi a l'ha spantià la costuma dle danse cham. Ste nòrme a l'ero intensionalman codificà për ancoragé lë s-ciòde 'd na distintiva identità bhutanèisa.

Dël 1989 ël goern a l'ha alvà lë statù dël còdes d'abijament da arcomandà a obligatòri. Da col moment tùit ij sitadin a dovìo osservé 'l còdes d'abijament an pùblich ant j'ore 'd travaj. Ës decret a l'é nen piasù ai Lhotshampas, na popolassion indian-a ch'a viv ant le tère meridionaj e ch'a l'ha protestà për l'òbligh ëd vestì 'me ij tibetan. Dlongh dòp, 80'000 nepalèis a l'han lassà 'l pais andoa chi a rëspeta nen ël Driglam Namzha a arzulta n'imigrà ilegal e adess a vivo ant ij camp dj'arfugià an Nepal.

Vestimente

Conforma 'l Driglam Namzha j'òm a andòsso na vesta longa e pesanta al gënoj strèita con na sintura ch'as ciama gho, anvertojà për formé na sacòcia dnans a lë stòmi. Le fomne a porto 'd camise colorà ciamà wonju, e dë dzora a anvlupo e a pëssio 'n pann largh retangolar ciamà kira, creand parèj na còta longa a la cavija. Na curta giachëtta 'd seda, o toego, a peul esse giontà sla kira. Ij gho e le kira 'd mincadì a son ëd coton o lan-a, scond la stagion, e a l'han ëd motiv a bindej dij color dël seul. Për d'ocasion speciaj e pr'ij festival a peulo esse dovrà 'd kire (ij gho pì d'ràir) 'd seda fin-a.

D'àutre nòrme as àplico cand as vìsita 'n templi o 'n dzòngh e cand as ancontra n'ufissial d'àut livel. Na s-cirpa bianca ciamà kabney a l'é butà da tùit ij bhutanèis da la spala gàucia al galon opòst, con na scala 'd color diferent pr'ij divers ufissiaj e monio: ël re e l'abà bodista al l'han safran, ij minìstr groson, ij consejé real bleuva, j'àut fonsionari rossa, ij giùdes vërda, ij mèmber dla ciambrea nassional bianca con na banda bleuva, ij cap-distrèit bianca con banda rossa, ij sitadin comun bianca. Le fomne a pòrto 'n rachu, na banda brodà ch'a coata la spala gàucia.

Architetura

Ël Driglam Namzha a codìfica le tradissionaj nòrme për la costrussion dle fortësse sacre o dzòngh. A-i è gnun proget e as peul nen dovré 'd ciò ant la costrussion. La fortëssa a l'é batìa sot la diression d'ën lama ispirà e ij sitadin a dan soa contribussion ai travaj 'me na taja da paghé. Dal 1998, për decret real, tùit ij palass a devo esse batì con fassade ch'a smon-o 'd tle 'd bòsch multicolorà, cite fnestre arcà e coercc pendent.