Friedrich Sertürner

Spessiari e chìmich. Friedrich Wilhelm Adam Sertürner a l'era nassù a Paderborn (Nòrd Ren-Westfalia) ël 19 Giugn 1783 e a l'é mòrt a Hamelin ël 20 Fërvé 1841. A l'ha otnù la morfin-a da l'òpio e a l'ha donch dëscorvù na neuva class ëd medzin-e: j'alcalòid. Vita Nassù a Neuhaus (che al di d'ancheuj a fa part ëd la comun-a ëd Paderborn), a l'é stàit amprendiss 'me spessiari a Neubeck, e a l'ha travajà peui 'me garson dlë spessiari ant la Ratsapotheke ("spessiari dla cà dla comun-a") a Einbeck, andoa a l'ha anandià d'esperiment con le sostanse, anteressandse an particolar a l'òpio. A l'é peui stàit spessiari e "siensià priva" a Einbeck. Peui dël 1922 a l'ha catà la "Ratsapotheke" a Hamelin. Dël 1805 a l'ha trovà ant l'òpio n'àcid lìber (àcid mecònich). A l'é riussì a isolelo e a analisé sòe caraterìstiche. Pòch dòp a l'ha dëscorvù la morfin-a (da Morfeo, de grech dij seugn), ël "prinsipi dël seugn", 'me as ciamava antlora. Dël 1817 a l'ha publicà soa famosa euvra Über das Morphium, eine neue salzfähige Grundlage und die Mekonsäure, als Hauptbestandteile des Opiums (Sël mòrfio, un neuv prinsipi ativ e j'àcid mecònich 'me costituent ëd l'òpio). Soe sorgiss a l'ero sòj numeros esperiment (antlora, lë strument sientìfich a l'era, tanme ancheuj, la preuva dl'esperiment bòrgno). Chiel a l'ha notà dacant j'efet bon, ëdcò j'efet pericolos dla morfin-a "impura" (con àcid mecònich). Dël 1831 a l'ha arseivù 'l Prémit ëd l'Academia ëd Paris pr'avèj dëscoatà la class dj'alcalòid. Dël 1841 a l'é mòrt contagià da la frev a Hamelin. A l'é stàit sotrà ant la caplin-a 'd San Tromlin a Einbeck. Anliure esteriore Sit an linia d'Einbeck