La partìa dla mòrt

Tilèt ëd la partìa La ansidita partìa dla mòrt a l'é stàita na partìa 'd fótbal tra j'ufissiaj alman e 'd giugador ucrain dël 1942. La partìa dla mòrt a l'ha dàit inspirassion a tre film dont ël pì famos a l'é l'american Escape to victory anté che a-i é un final che ant la realtà a-i é pa staje. La partìa dla mòrt a l'é giugasse ai 9 d'agost dël 1942 ant lë stadi Zenith ëd Kiev an Ucrain-a, nassion antlora sota l'ocupassion alman-a. Sël camp da gieugh a son ancontrasse lë Start, squadra mista con giugador che a rivavo da la Dinamo Kiev e dal Lokomotiv Kiev, e ël Flakelf, squadra formà da 'd'ufissiaj alman ëd la Luftwaffe; àrbiter a l'era n'ufissial ëd le SS. La sità a l'era deserta ma lë stadi a l'era pien ëd soldà e 'd vardie alman-e. Vàire giugador locaj a travajavo coma përzoné 'd guèra ant un forn për ël pan; quandi j'alman a l'han savù che ant cost forn-sì a-i ero 'd giugador a l'han vorsù fé vëdde soa superiorità an fasend na squadra alman-a-ungherèisa për giughé contra ij përzoné dlë Start, formà da eut giugador ëd la Dynamo Kiev (Nikolai Trusevich, Mikhail Sviridovskiy, Nikolai Korotkikh, Aleksey Klimenko, Fedor Tyutchev, Mikhail Putistin, Ivan Kuzmenko, Makar Hončarenko) e da tre giugador dël Lokomotiv Kiev (Vladimir Balakin, Vasiliy Sukharev, e Mikhail Melnik). La partìa a l'era programà 'n mèis dòp n'àutra partìa, già vagnà 5 a 1 da j'ucrain. Combin che la selession ucrain-a a savèissa ch'a dovìa përde cola sgonda partìa, quandi a l'ora d'intré ant lë stadi a l'é stàita arseivùa da vàire tifos ucrain, ij giugador a l'han pijà la decision ëd giughé për dabon për dé a sò pòpol na speransa an coj mèis ëd guèra e 'd disperassion. J'alman a l'han marcà la prima grija ma la prima part a l'é furnìa 3 a 1 për lë Start. Ant l'arpòs n'ufissial alman a l'é andàit ant ël cambrin dlë Start për convince j'ucrain a fesse bate ant la sgonda part. Andàit torna an camp j'ucrain a l'han fàit marché doe grije a j'alman ma a la fin a l'han vagnà la partìa për 5 a 3. Però lòn ch'e a l'ha fàit pì anrabié j'alman a l'é staita la "sesta" grija, cola che j'ucrain a l'han nen marcà: Klimenko a l'ha sautà tuti ij giugador aversari, a l'ha sautà 'dcò ël portié ma peui a l'ha pa marcà e l'ha passà 'l balon al sénter dël camp. J'ucrain a savìo che a l'avìo firma soa condana a mòrt: l'atacant Korotchich a l'é stàit torturà e fusilià, e d'àutri set giugador a son ëstàit mandà ant un lager. Mach doi giugador a son nen ëstait massà: Mikhail Sviridoski e Makar Hončarenko, col che con soe doe grije a l'avìa portà lë Start sël 3 a 1.