Lenga cherokee

Distribussion original dla lenga Cherokee Distribussion corenta dla lenga Cherokee Pais an dova a l'é parlà La lenga cherokee o Cherokee a fa part ëd le lenghe iroquoian e a l'é parlà dzortut ant jë Stat Unì. Sistem dë scritura Sequoyah, inventor dël silabari Cherokee Ël Cherokee a l'ha un sistem dë scritura silàbich dësvilupà, a parte dal 1809, da Sequoyah, un dël pòpol Cherokee, conossù ëdcò com Guest o George Gist. Ël travaj ëd Sequoyah a l'é ampressionant, përchè a l'inissi a savìa pa ni lese ni scrive. Ma a l'era ampressionà daj feuj parlant e ant ël vir ëd na dosen-a d'agn a l'ha butà ansema un silabari ëd 85 segn për scrive ël Cherokee. Prima a l'avìa pensà ëd rapresenté minca paròla con un segn, poi a l'ha decidù ëd rapresenté minca sìlaba con un segn. A l'é ispirasse ai segn ëd j'alfabet latin, grech, ebreo, con tut ch'a savìa pa les-je. Parèj ij segn silàbich a peulo smijé a le litre ëd cost alfabet, ma a l'han tut n'àutr valor fonétich. L'usagi dël silabari a l'é spantiasse an pressa e dël 1824 tanti Cherokee a podìo già lese e scrive soa lenga. Dël 1828 ël giornal Cherokee Phoenix (peui Cherokee Advocate) a l'ha ancaminà a publiché con cost silabari, e an vers al 1850 ëdcò ël Cherokee Messenger, un giornal bilenga, a lo dovrava. Al di d'ancheuj la Cherokee Phoenix Press a pùblica dla litratura ant ël silabari ëd Sequoyah. Ambelessì sota as peul vëddse ij valor fonétich dël silabari Cherokee: Vocal → Consonant ↓ a [a]~[ə] e [e]~[ɛ] i [i]~[ɪ] o [o]~[ɔ] u [u]~[ʊ] v [ə̃] — Ꭰꭰ a Ꭱꭱ e Ꭲꭲ i Ꭳꭳ o Ꭴꭴ u Ꭵꭵ v g [ɡ] Ꭶꭶ ga • Ꭷꭷ ka Ꭸꭸ ge Ꭹꭹ gi Ꭺꭺ go Ꭻꭻ gu Ꭼꭼ gv h [h] Ꭽꭽ ha Ꭾꭾ he Ꭿꭿ hi Ꮀꮀ ho Ꮁꮁ hu Ꮂꮂ hv l [l] Ꮃꮃ la Ꮄꮄ le Ꮅꮅ li Ꮆꮆ lo Ꮇꮇ lu Ꮈꮈ lv m [m] Ꮉꮉ ma Ꮊꮊ me Ꮋꮋ mi Ꮌꮌ mo Ꮍꮍ mu n [n] Ꮎꮎ na • Ꮐꮐ nah • Ꮏꮏ hna Ꮑꮑ ne Ꮒꮒ ni Ꮓꮓ no Ꮔꮔ nu Ꮕꮕ nv qu [kʰw] Ꮖꮖ qua Ꮗꮗ que Ꮘꮘ qui Ꮙꮙ quo Ꮚꮚ quu Ꮛꮛ quv s [s] Ꮝꮝ s • Ꮜꮜ sa Ꮞꮞ se Ꮟꮟ si Ꮠꮠ so Ꮡꮡ su Ꮢꮢ sv d/t [d]/[t] Ꮣꮣ da • Ꮤꮤ ta Ꮥꮥ de • Ꮦꮦ te Ꮧꮧ di • Ꮨꮨ ti Ꮩꮩ do Ꮪꮪ du Ꮫꮫ dv tl [t͡ɬ] Ꮬꮬ dla • Ꮭꮭ tla Ꮮꮮ tle Ꮯꮯ tli Ꮰꮰ tlo Ꮱꮱ tlu Ꮲꮲ tlv ts [t͡s]~[d͡ʒ] Ꮳꮳ tsa Ꮴꮴ tse Ꮵꮵ tsi Ꮶꮶ tso Ꮷꮷ tsu Ꮸꮸ tsv w [ɰ] Ꮹꮹ wa Ꮺꮺ we Ꮻꮻ wi Ꮼꮼ wo Ꮽꮽ wu Ꮾꮾ wv y [j] Ꮿꮿ ya Ᏸᏸ ye Ᏹᏹ yi Ᏺᏺ yo Ᏻᏻ yu Ᏼᏼ yv Dël 2010 la Apple a l'ha anserì la lenga Cherokee ant l'iPhone e ant l'iPad. Dël 2011 Google a l'ha anserila ant Google Web Search e dël 2012 a l'ha anserila (con lenga ch'a fà 57) ant ël sistem ëd corel eletrònich Gmail. Classìfica Në schema ëd classìfica dël Cherokee a peul esse: lenghe iroquoian lenghe iroquoian meridionaj lenga cherokee Còdes ISO Còdes ISO 639-3: chr Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=chr