Luis XIV ëd Fransa

Luis XIV (pitura ëd H. Rigaud) Luis XIV, batesà Louis-Dieudonné e stranomà ël Re Sol, o ël Grand, a nassir a Saint-Germain-en-Laye ai 5 dë stèmber dël 1638. A venn re 'd Fransa ch'a l'ha mach sinch agn, a la mòrt ëd sò pare Luis XIII. Soa mare Ana d'Àustria a garantiss la regensa: a son ij temp ëd la Fronda (1648-1653), l'arvira dl'àuta noblëssa e dël pòpol ëd Paris. Dël 1660 Luis XIV a maria Marìa Teresa, anfanta dë Spagna. L'ann dop, a la mòrt ëd sò parin e prim ministr ël cardinal Masarin, ël re a nonsia ch'a governërà ëd përson-a. A ten consèj tuti ij di e as sirconda ëd ministr fidej. Ij prim vint agn ëd regn përsonal a son ij pì vajant. Con Colbert a men-a la riorganisassion aministrativa e finansiaria dlë stat, ël dësvlup dël comersi e dla manifatura. Con Louvois a arforma l'armada e a cheuj tanti sucess militar. Antra soe arforme a-i é staje l'antrodussion d'un sistema ëd pension, për dle profession gropà ai sò anteresse: ël regim ëspecial dij marin a l'é creà dël 1673, col ëd l'Opéra ëd Paris dël 1698. A l'ha possà ël dësvlup dj'art e dle siense. A l'ha fàit costruì ël palass ëd Versailles. A meuir a Versailles ël 1m dë stèmber dël 1715, dòp ëstantedoi agn ëd regn.