Vista sle colin-e an diression ëd la Val GruveËl prim document ch'a parla 'd Monlià a l'é n'at dël 1172 col qual jë sgnor d'ën consortil ëd Volped a armëttìo al vësco e a la Comun-a 'd Torton-a, për peui arsèivlo andaré an feod, un brich ch'a l'era dit ëd la forca o Monslegalis. An concomitansa a vnisìa edificà 'n castel dotà 'd fortificassion, vila e fossà difensiv. Ël pais, tanme bon-a part ëd l'area 'd Torton-a, a l'era sota la giurisdission dël Ducà 'd Milan dij Viscont. A l'inissi dël Quatsent a l'era anfeodà a la famija Opisson. Ai 9 ëd novèmber 1412 Flip Maria Viscont a conced an feod ël pais ëd Monlià al tortonèis Perin Càmeri, General djë Stat Militar dl'Oltrapò, ch'a l'avìa servilo an guèra. A resta a soa famija fin al Sinchsent, quand che na dissendent ëd Perin a lo passa an dòta a sò òm dla famija Guidbòu. A l'inissi dël Sinchsent Monlià a resta fidel al Ducà 'd Milan ëd jë Sfòrsa, mentre che Volped, an sla riva opòsta dël Cròu, a l'é dla fassion fransèisa; ant la contèisa a ven abatù 'l castel.
Dël Setsent ël pais a passa sota la protession dël re Carl Emanuel III ëd Savòja. D'apress a la fin dla dominassion fransèisa dl'Imperi 'd Napoleon Bon-a-part, Monlià a intra definitivament ant ël Regn ëd Sardëgna, ant la Divison (peui Provinsa) ëd Lissandria, ant la Provinsa (peui Sircondari) ëd Torton-a e ant ël Mandament ëd Volped. Dël 1927 ël comun ëd Monlià a ven ancorporà a col ëd Volped ma a oten torna soa indipendensa aministrativa dël 1948.
.jpg)
