Pòrta Palatin-a

La Pòrta Palatin-a La Pòrta Palatin-a ëd Turin as treuva an piassa César August. A l'era la pòrta d'intrada (porta principalis dextera) al castrum roman; a armonta al I sécol e a l'é la sola ch'a-i resta al duvert dle quatr intrade prinsipaj ch'as trovavo an sle quatr bande dla sinta muraria dla sità (lòn ch'a-i resta ëd n'àutra pòrta a l'é al di d'ancheuj anglobà an Palass Madama). A l'é formà da doe tor a sëddes bande àote tranta méter, con quatr arcade: le doe pì gròsse për ij cher e ij traspòrt, le pì cite për ij pedon. La fassada a l'é a doi pian an corispondensa dl'edifissi për le vardie e dla zòna për manovré j'angign për saré le pòrte. Ant ij sécoj a l'ha cambià nòm, conforma a soa destinassion: dòp che Pòrta Roman-a, a ven ciamà Porta Ducalis (daj duca longobard), Porta Comitalis (daj cont franch), Pòrta dle Tor. Dal 1124 sò nòm as alterna tra Pòrta Palass e Pòrta Doranea. Mnassà ëd demolission al temp ëd Vitòrio Medeo II, a l'é salvà da l'antervent dl'architet Antonio Bertola, ch'a në spiega al prinsi sò valor archeològich. Dël 1727 a dventa la përzon dël vicarià (d'andoa ël nòm ëd Tor dël Vicarià) e ant ël sécol ch'a fa XIX a l'é stàita ëdcò dovrà coma përzon për fomne. Òspit arnomà Ant j'edifissi ch'as trovavo tacà a la pòrta, a son passaje vàire përsonage arnomà: Carl Magn ant ël 773, dël 947 Lotari, e Federich Barbarossa. A smijo anvece ëd legende le notissie ch'a-i sio passaie Ovidi e Pilat. Parch Archeològich Dël 2006 la Comun-a 'd Turin a l'ha decidù ëd fé un parch archeològich për rende l'àrea dantorn pedonal. Tuta piassa César August a l'é dventà un giardin e a l'é possìbil marcé a travers dla Pòrta Palatin-a.