Palassòt Juva

Palassòt Juva a l'é në stòrich manié ant la campagna dla Volvera.

Ël Palassòt as treuva ant la Cassin-a dël Pasch Neuv, ant la comun-a dla Volvera, davzin la stra provinsal anvers Airasca. Ëd prime armarche stòriche a-i n'é dël 1628. Al mèis ëd Luj dël dit ani, a tò dë strument ër propietà dël nodar Vërnèt, la comun-a dla Volvera a l'ha vendù al Cont Urban Piossasch Sfòrgo dle Scalenghe, fur Cont Tavio, na Cassin-a dla Margrìa, valadì dël Pasch, ëd 215 giornà, an sij finage dla Volvera e dl'Airasca.

Sor Cont Urban Piossasch Sfòrgo dle Scalenghe a masentava Pinareul, che dël 1630 a l'ha patì l'assedi fransèis djë strop dël Cardinal Richelieu, e a l'ha tocaje arendse e duverté la sità al nimis. Pr'ëd rason nen ciàire, o peul esse mach për la chèita dla sità 'd Pinareul, ël 7 Luj 1635 l'istess Cont Urban Piossasch a l'ha vendù la Cassin-a dël Pasch al Cont Getul Piossasch Sfòrgo 'd Rivalba. Sor Cont Getul a l'é n'archibusié dël Duch ëd Savòja, e a l'é un dij mèmber pi amportant ëd la famija dij Piossasch, dagià ch'a l'avìa dcò arseivù l'onor dël Colar dl'Anonsià dal Duch ëd Savòja.

Ai 9 dë Stèmber 1794, un serior dël Cont Getul a l'ha torna vendù la Cassin-a a la Pia Euvra dl'Ospissi 'd Santa Cros an Vilastlon. St'Euvra a l'era stàita fondà da në sgnor marcand për ij pòvr dël pais, a-j dasìa da travajé ant soa filanda e a-j dasìa dle stansie ant l'ospissi. L'Euvra 'd Vilastlon a vend bintòst la Cassin-a volverèisa, dël 1797.

Da la mità dël 1700 a squasi tut l'Eutsent le coture a j'ero diferente da cole dël dì d'ancheuj, pr'esempi an dij grand tòch a cujìo 'l ris, e a l'era ciamà giusta "la risera", e conforma na carta dël catàster d'Antòni Dompé, ant l'archivi comunal dla Volvera, dnans ëd la Cassin-a a-i era dcò na larga vigna.

Dël 1797 ël Cont Giaco Pio Juva a cata tuta la cassin-a 'd 254,18 giornà da l'Euvra 'd Vilastlon. Da col moment ansà la Cassin-a dël Pasch a sarà ciamà Cassin-a dël Pasch Neuv, për dëssërnla da la Cassin-a dël Pasch Vej nen dëscòst. Sor Giaco Pio Juva, da na famija ëd Cervat an Valsesia, a maria Madama Marìa Dumìnica Guerin dla Vàira, ch'a cata trè masnà: Giaco Celestin, Spìrit e Giocond, chiel-sì ch'a sarà 'n provòst ëd la Catedral ëd Turin.

Sor Giaco Juva a fa bastì 'l manié dël 1810, con la tor mërlëttà e la ciòca, e 'l Palassòt a ven na ca 'd vilegiatura estiva dij Sor Juva. Le muraje e jë slar piturà al pian teren a son an stil neoclàssich e romàntich, a son fàit a tempre, e a smon-o 'd paisage dla Renania, a son atribuì al pitor, ch'a arfondìa a sòj mecenat l'ospissi ch'a-j dasìo. La propietà dël manié a l'é restà dla famija fin-a 'l 1970, quand ch'a sarà vendùa.

J'alògg dla famija a j'ero a la man snista dla scala, j'alògg për j'òsto a la man drita, e ant un quarté spartì a-i ero j'alògg dij servent.

Ël giardin a l'era fàit da 'd grande piante esòtiche, da na giassera 'd pere 'd tov e cuchìe, un poss e l'òrt ëd propietà. La part agraria dla Cassin-a, dla sconda mità dl'Eutsent a sarà fità fin-a 'l 1870 ai masoé 'd Brusa, peui a-i masoé 'd Canavèis, intrà da marghé e vnù dij stagiant.

Anviron dël 1920 la Casstin-a a angagiava ant ij moment ëd grand travaj na quaranten-a 'd përson-e ant le vigne. An leu dle risere a l'é stàit piantà 'd forment, ëd melia e 'd pra. La famija 'd masoé, ij Canavèis, a son restà ant la cassin-a fin-a 'l 1961-1972. Dj'agn 70 la pipart ëd le giornà dël manié a son stàite vendùe a la Fiat, ch'a l'ha costruì l'ëstabiliment dij tòch ëd ricambi (ancheuj Mopar). Pi tart un tòch ëd la Cassin-a dël Pasch Neuv a l'é stàita fità, ël giardin dël Palassòt a l'é stàit dovrà com un depòsit ëd tòch da costrussion, e 'l vej ëstabi a l'é stàit dovrà com ufisin-a për fé 'd fìlter për viture.

Anfin a son passà për ël palassòt vàire famije ch'a son stàite 'd ca ant l'alògg al pian dzora, mentre che ij salon frëscà dël pian teren a son sempe restà sarà. Ai 26 ëd Giugn 1986 la propietà dël Palassòt Juva a l'é passà a la Famija Sela, an particolar a la Fondassion d'Art Sela 'd Polon, ch'a cheuj tùit ij ben artìstich ëd la famija.

Un tòch dël giardin a l'é stàit fità, e peui vendù a na companìa d'autotraspòrt. Ai 23 ëd Mars 1987 la Sorantendensa a l'ha vincolà 'l manié com "ben artìstich" conforma la Lej 1089/1939, donca tùit ij travaj d'archeurv a l'han da esse aprovà da la Sorantendensa ai Ben d'Architetura, dnans ch'a sio realisà.

Òm e fomna Brun e Canavèis a l'han catà 'n tòch ëd la Cassin-a dël Pasch Neuv dël 1995, e dcò 'l Palassòt Juva dël 2002. Dal cat ansà, ël Palassòt a l'é stàit pianòt arcurvì, tanme 'l parch ch'a l'é stàit rangià dòp vàire anà 'd bandon. Dal 2003 ansà ël Palassòt a l'é torna duvert al pùblich e as fan dle mostre e d'event d'art.