Polmon

Ij polmon a son ij prinsipaj òrgan dël sistema respiratòri, responsàbij dlë scambi d'ossìgen (O₂) e diòssid ëd carbòni (CO₂) antra l'aria e ël sangh. J'uman a l'han doi polmon, situà ant la gabia toràcica, protegiù da le còste e separà dal diafram. Ël polmon drit a l'é pì gròss e a l'ha tre lòb, mentre col ëd snistra a l'ha doi lòb për fé spassi al cheur.

Strutura dij Polmon

Ij polmon a son òrgan spongios e elàstich, formà da:

Bronch: Ramificassion ëd la trachea ch'a intro ant ij polmon e as partisso an bronchìoj.
Bronchìoj: Tubo pì cit ch'a porto l'aria a j'alvéoj.
Alvéoj: Milion ëd sachëtte microscòpiche andova a-i é lë scambi dij gas con ij capilar sanguign.
Pleura: Membrana ch'a quata ij polmon e a riduv l'atrit durant la respirassion.
Rete ëd capilar: A colega j'alvéoj a le ven-e e arterie.

Lòb Polmonar

Polmon drit: Dividù an lòb superior, mesan, e inferior.
Polmon snistr: Dividù an lòb superior e inferior, con un pòst për ël cheur (incadradura cardìaca).

Fonsion dij Polmon

Scambi ëd gas (O₂ e CO₂): Grassie a la difusion ant j'alvéoj, l'ossìgen a intra ant ël sangh e ël CO₂ a l'é eliminà.
Regolassion dël pH sanguign: Eliminand ël CO₂, ij polmon a giuto a manten-e l'equilibri àcid-base.
Filtrassion: Mùco e pèil ant le vie respiratòrie a blòc-o partissele estran-e.
Produssion ëd sostanse biochìmiche: Esempi: surfatant (ch'a prevnìa lë s-ciòde dj'alvéoj) e enzim për la difèisa.

Patologìe dij Polmon

Polmonite: Infession causà da bater, virus, o fungi.
Asma e BPCO (Maladìa polmonar ostrutiva crònica): Maladìe cròniche ch'a riduvo ël fluss d'aria.
Càncher ai polmon: Sovens colegà al fum ëd sigarëtte o a l'esposission a sostanse tòssiche.
Embolìa polmonar: Ostrussion ëd n'artéria polmonar da part ëd coagol sanguign.
Fibròsi polmonar: Tessù cicatrissial ch'a riduv la capacità respiratòria.
Pneumotorace: Presensa d'aria ant lë spassi pleural, ch'a peul causé ël colass dël polmon.

Tratament e Prevension

Antibiòtich e Antiviraj: Për combatje le anfession.
Ossigenoterapìa: Për passient con ipossìa (bass ossìgen ant ël sangh).
Trapiant ëd polmon: Solussion për maladìe terminaj.
Chimioterapìa e Radioterapìa: Për ël càncher.
Ventilassion mecànica: Apògg artifissial për la respirassion.
Prevension: Evité ël fum, vacinassion (es.: contra ël pneumocòch), e contròl ëd l'inquinament.

Curiosità

Ij polmon ëd n'uman adult a peulo conten-e apopré 4-6 litr d'air.
La surfassa total dj'alvéoj a l'é granda apopré 70 m², paragonàbil a un camp ëd tennis.
Durant l'esercissi fìsich, la frequensa respiratòria a peul rivé a 40-60 respirassion al minut.

Conclusion

Ij polmon a son òrgan vitaj ch'a consento la sopravivensa atravèrs lë scambi d'ossìgen. Soa salute a dipend da në stil ëd vita san e da la protession da agent estern nociv. La ricerca médica a l'é sempe pì an camin ch'a dësvlupa terapìe avansà për maladìe polmonar.