Repùblica 'd San Martin

La Repùblica 'd San Martin, mej conossùa tanme Repùblica dla sal, a l'é 'l nòm d'un govern autònom ch'a l'ha resù la Val ëd San Martin, al di d'ancheuj Val Germanasca, dal 1704 al 1708. A l'era ël temp dla guèra 'd sucession ëspagneula e ël Piemont ëd Vitòrio Medeo II a l'era atacà e an bon-a part ocupà daj fransèis. La Feuillade a l'era intrà an Val Chison, Val Pélis e an Val ëd San Martin e a l'avìa sërcà ëd vagnesse l'apògg dij valdèis. Mentre coj dla val Pélis a arfudo soa colaborassion e a resto an arme, ant la Val ëd San Martin a aceto la presensa fransèisa e ant ël giugn 1704 a-i riva a La Feuillade n'arcesta ëd dé vita a 'n regim republican local sota la protession dël re 'd Fransa Luis XIV. Ij 27 ëd giugn La Feuillade a riva a Perosa e ij 3 ëd luj, press sò comand, a ven butà giù un tratà an set artìcoj ch'a sansion-a la nàssita dla Serenìssima Repùblica 'd San Martin. Ij cap-famija, j'ansian e ij comandant ëd le milissie ëd Pinasca, Pomaret e Invers a arconòsso la primassia dël re ëd Fransa e dij sò sucessor. Ël tratà a ven adressà a Versailles e ij 25 ëd luj ël Re Sol a lo firma. La repùblica, sostnùa da na soa costitussion, a podìa emané laj e decret ch'a dventavo esecutiv dòp dl'aprovassion ëd Luis XIV. La capital a l'era al Pré. Ël governator a l'era Gaspar Chiabrand. Le scarse fòrse militar a l'ero comandà da Maté Bernard ëd Rodoret, capitani dle milissie valdèise. La repùblica a l'avìa l'ancombensa ëd difende ij confin ëd lë stat ch'a pijava tuta la Val Germanasca fin-a a Ghigo e Invers. La cita repùblica a l'avìa ël privilegi ëd podèj provisionesse 'd sal a 'l pressi modest ëd doi sòld la libra, lòn ch'a finirà për lasseje 'l nòm a lë stat. Dl'ost 1708 j'armade ducaj a armonto le combe, ij fransèis as artiro e ël marchèis d'Andorn a intra a Perosa. Vitòrio Medeo II as treuva al camp ëd Balboutet, davzin a Usseu cand a rivo ij delegà dla Repùblica 'd San Martin a ciamé soa grassia, ch'a l'é concedùa ij 17 d'ost a tuti gavà a coj ch'a son considerà tanme ij cap dl'arvira.