Trakai

Trakai Posission Region etnogràfica Aukštaitija Contà Contà ëd Vilnius Munissipalità Munissipalità Distretual ëd Trakai Elderà Elderà ëd Trakai Coordinà 54° 38' N 24° 56' E Informassion generaj Capleugh ëd Munissipalità Distretual ëd Trakai Elderà ëd Trakai Popolassion 5.504 ant ël 2005 Mensionà për la prima vira 1337 Garantì ij Drit ëd sità 1409 L'arcostrussion dël Castel dl'Ìsola ëd Trakai Trakai (sgnaché sì për sente la pronunsia) a l'é na comun-a dla contà ëd Vilnius, ant la munissipalità dël distret ëd Trakai. A son staje garantì ij drit ëd Magdeborgh, o drit ëd sità, ant l'ann 1409. Soa popolassion dël 2005 a l'era ëd 5.504 person-e, dont a-j ven ël pòst ch'a fa 56 antra le sità dla Lituania. Trakai (an polonèis Troki) a l'é na sità e leugh ëd vacansa ant sël lach an Lituania, ch'a resta part dël teritòri dël Parch Nassional ëd Trakai e a-j fa da sènter aministrativ a soa region. La sità a la coata 11,52 km², la region aministrà da Trakai a la coata 1202,74 km² e a l'ha 38.200 abitant. Geografìa La sità a resta a 28 km a ossident ëd Vilnius. Ant la region a-i é la blëssa ëd 200 lach, dont col pì ancreus (46,7 m) a l'é ël Lach Galvė, con soe 21 ìsole. Ël Galvė a coata na surfassa ëd 3,88 km², ël lach Vilkokšnis - 3,37 km², ël lach Skaistis - 2,96 km². Ant la region a-i son ël Parch Nassional Ëstòrich ëd Trakai e ël Parch Regional d'Aukštadvaris. Ël Parch Nassional Ëstòrich ëd Trakai a l'é stait fondà dël 23 d'avril dël 1991 për preservé Trakai coma sènter stòrich e natural dla Lituania. A l'é l'ùnich parch natural ëstòrich nen mach ëd la Lituania, ma dl'Euròpa antrega. Coma surfassa sùita ël parch a coata 82 km², dont 34 a son a bòsch; a lòn a venta giontene 130 ëd lach. Ël parch regional d'Aukštadvaris a l'é stàit fondà dël 1992 për preservé ij marvajos panorama ëd Verknė e ij brich dë Strėva. Ël parch a ten na surfassa ëd 153,50 km², dont la pì gran part a resta a bòsch. A-i son 72 lach, dont ël pì grand a l'é ël lach Vilkokšnis. Trakai a l'é na sità ant sl'eva: tut d'anviron a-i resto ij lach ëd Lukos (Bernardinų), Totoriškių, Galvės, Akmenos, Gilušio. A l'ha na quantità ëd monument culturaj, stòrich e architetònich. Ël Muséo Stòrich dël Castel a l'é stait dorbù dël 1962. D'istà l'ìsola dël castel a òspita 'cò vàire festival e concert. Acòrd ëd colaborassion a son an pé con le sità ëd Rheine an Gërmania (dal 1996) e Malbork an Polònia (dël 1997). Stòria Ël Castel Vej ant sla penìsola Ël prim ansediament ambelessì a l'é rivà bele che dël Prim Mileni a.G.C. Tant la sità che sò anviron a l'han tacà a dësvlupesse ant ël sécol ch'a fa XIII coma pont central dël Gran Ducà ëd Lituania. Conforma a lòn ch'a conto le cròniche, dapress a na bon-a cassa ël Gran Duca Gediminas a l'avrìa dëscurvù un gran bel pòst nen tròp foravìa da 'nt la capital Kernavė e a l'avrìa decidù da fe-ie un castel. A sarìa parè che ël castel a sarìa stait tirà sù a Senieji Trakai, che antlora a ciamavo mach Trakai. Coma sità Trakai a l'é nominà la prima vira ant le cròniche alman-e dël 1337, data che për lolì as conta coma data ofissial ëd fondassion. Quand che ël Gran Duca Gediminas a l'ha peui decidù da fërmesse an definitiva a Vilnius, Senieji Trakai a l'é passaje an ardità a sò fieul, ël Duca Kęstutis. Cost a l'é ël leugh andova a l'é na-ie ël pì famos antra ij goernant dla Lituania - Vytautas ël Grand. Durant ël règn ëd Kęstutis la località ëd Naujieji Trakai a l'ha avù na gran mòle ëd costrussion: un castel neuv a l'é stàit tirà sù ant la strèita antra ij lach Galvė e Lukos, castel ch'a l'é conossù coma Castel dla penìsola, e n'àotr - ch'a diso Castel ëd l'Ìsola, ant n'ìsola dël lach Galvė. D'anviron al castel a l'é na-ie un cit borgh. La stra për Trakai a restava vardà da Senieji Trakai (Trakai Vej), Strėva, Bražuolė, Daniliškės e dj'àotri brich. Ël castel ëd Trakai ansima al bijet da 2 litas dël 1993. Tuti e doj sti castej ën bòsch a son stàit pijàit dai Sivalié Teutònich për vàire vire ëd fila. Ant ël conflit antra 'l Gran Duca Jogaila (che pì anans a diran Vladislav II ëd Polònia) e Kęstutis, ij castej a son stàit conquistà dal prim dël 1382. Kestutis a l'é mòrt an combatiment e Jogaila a l'ha daje ij castej a sò frel , Skirgaila, ch'a l'é vnùit goernator dla Lituania (ant l'union con la Polònia). Comsëssìa sò goèrn a l'é nen durà vàire, përchè mach n'ann apress a lolì ij castej a son torna stàit pijàit da le fòrse unìe dël fieul ëd Kęstutis, Vytautas, e dai Sivalié Teutònich. Jogaila a l'ha peui fàila a arpijeje torna, e a la fin dle fin dëj 17 d'aost dël 1392, dapress a la treva antra Jogaila e Vytautas, ël castel a l'é stàit passà a l'ùltim, ch'a l'é vnùit Gran Duca ëd Lituania e goernator an nòm ëd Jogaila. Combin che soa capital a fussa Vilnius, Vytautas pì che d'àotr a lë stava a Trakai. Dël prinsipi dël sécol ch'a fa XV a l'ha arpiassà ël vej fòrt an bòsch con un castel an pera. Na tìpica ca Karaim con le triple fnestre an bòsch a Trakai Na vira che Vytautas a l'é vnùit a esse ël vassal che a l'aministrava ël Gran Ducà ëd Lituania, Trakai a l'é passà a esse un sènter polìtich e aministrativ dël Ducà. A l'é finisse la costrussion dij castej e a l'é tirasse sù na gesia catòlica. Dël 1409 a l'é stàit un dij prim leugh abità dla Lituania a arsèive ij Drit ëd Magdeborgh. Sòn a l'ha ëmnà prosperità e ës borgh a l'ha tacà a vnì sità motobin ampressa. Dël 1413 a l'é vnùit scagn dla Voivodura ëd Trakai e sènter d'aministrassion e comersi. Sò caràter distintiv a l'é col d'esse stàit fondà e mantnù da gent ëd nassionalità diferente. Comun-e ëd Karaim, Tàrtaro, Lituan, Russo, Ebréo e Polonèis a l'han vivù ambelessì fianch a fianch. Ij Karaim (ò Karaites) a son na cita partìa ëd gent ëd lenga turca con soe caraterìstiche religiose e étniche, ch'a son stàit tramudà ambelessì dal Gran Duca Vytautas dël 1397 e dël 1398 da 'nt la Crimea, dapress a na campagna vitoriosa contra l'Orda d'Òr. Comun-a dij cristian e comun-a dij Karaim a l'han avù garansìe distinte për goernesse daspërlor, conforma a ij Drit ëd Magdeborgh. Ël vej ufissi postal Dël 1569, quand ël Grand Ducà ëd Lituania a l'é unisse al Règn ëd Polònia a fé la Comun-a Polonèisa-Lituan-a, ij castej a son restà proprietà real, ma l'amportansa dla sità a l'ha tacà a calé, dëmentrè che l'avzin-a Vilnius e ël sènter polìtich dla Comun-a a Cracòvia a vnisìo motobin pì amportante. Ma contut lolì la sità a l'ha continuà a esse scagn d'un Sejmik local. D'ës temp-sì ant le sorgiss literarie polonèise ël nòm dla sità a l'é tacà a esse scrit Troki. Dël 1477 ant ël castel ant sël lach a son ancontrasse Casimiro IV ëd Polònia e j'ambassador ëd Venessia. Dapress a lolì ël castel a l'é stait dovrà coma galera ëd lusso për përzoné polìtich. Sigismund I ëd Polònia a l'ha sara-ie andrinta la famija Goštautai, dont as chërdìa ch'a fusso amis dël traditor Michał Gliński. Ambelessì a l'é stàita sarà ëdcò Helena, vìdoa ëd Lissànder ëd Polònia, për nen ch'a la scapèissa an Moscòvia. Ël castel a l'é peui stàit riaredà da Rè Sigismond I ëd Polònia, ch'a l'é fassne soa residensa estiva. Belavans dapress a soa mòrt dël 1548 ël castel a l'é viaman stàit bandonà e a l'é drocà. La kenesa dij Karaim Dapress a la formassion dla Comun-a a l'é anandiasse un process ëd poloneisassion, ma franch tutun Trakai a l'é restà un sènter amportant për la vita coltural e religiosa dij Karaim. Chèich studios famos a l'é stait ativ an Trakai ant ël sécol ch'a fa XVI e ant ël sécol ch'a fa XVII, pr'esempi Isaac ben Abraham ëd Trakai (1533? - 1594?), Joseph ben Mordecai Malinovski, Zera ben Nathan ëd Trakai, Salomon ben Aharon ëd Trakai, Ezra ben Nissan (mòrt dël 1666) e Josiah ben Judah (mòrt dapress al 1658). Cheidun dij Karaim a l'é vnùit motobin ësgnor e fin-a nòbil. La comun-a local dij Karaim, ch'a l'era ël filon dla schin-a dl'economìa dla sità, a l'ha patì motobin tant durant l'Arvira ëd Khmelnizki, ij massej dël 1648 e le guère antra Russia e Polònia antra 1654 e 1667, quand la sità a l'é stàita butà al sach e brusà. Com arzultà dla guèra contra a la Moscòvia dël 1655, tut e doj ij castej a son ëstait drocà e la prosperità dla sità a l'ha tocà sò moment pì bass. Le ruin-e dij castej a son restà mach coma marca stòrica e dël 1680 mach 30 famije ëd Karaim a restavo an sità. Soe costume, comprèisa cola ëd nen aceté dij neòfita, a l'ha nen lassà che soa comun-a a l'arpijèissa fòrsa. La sita a l'é staita ruinà n'àotra vira ant ël sécol ch'a fa XVIII (1702?) da le guère ëd Carl XII dë Svessia e da la fam e la pest ch'a son avnuje dapress, ën lassand ant ël pòst mach 3 famije ëd Karaim. Dël 1765 a Trakai a-i ero mach pì 300 Karaim. Palass Tyszkiewicz ant sël lach Galvė Dapress a la spartission dla Polònia dël 1795, costa zòna-sì a l'é staita anetùa da l'Imperi Russ. Ant ël 1915, ën durand-ie la Prima Guèra Mondial, a l'é staita ocupà da la Gërmania. Finì-ie la guèra, la sità a l'é vnùita part dla Lituania e peui a l'é stàita ocupà da la Polònia. Ij travaj dël Castel dadzora a j'ero squasi finì dël 1939, quand a l'é anandiasse l'invasion dla Polònia e la zòna a l'é passa-je prima a l'Union Soviética e peui a la Gërmania nasista. Ai temp dla guèra pì che 5000 Ebréo dla region ëd Trakai a son stait massà da ij nasista. Dël 1944, con l'Operassion Tempesta, la sità a l'é stàita liberà da le fòrse unìe dl'Armada Polonèisa e dij partisan soviétich. Dapress a la Sconda Guèra Mondial a l'é torna stàita anetùa da l'Union Soviética. Dël 1905 j'aotorità dl'Imperi Russ a l'avìo decidù dë restauré an part ij drocheri ch'a restavo dal castel. Comsëssìa ij travaj a son andà nen vàire ampressa e a son fërmasse quand a l'é anandiasse la Prima Guèra Mondial. Dël 1929 (ant un moment ëd contròl polonèis dla zòna) Stanisław Lorentz a l'ha ordinà l'arcostrussion dël castel. Ij travaj dla part dadzora dël castel a-i ero bele finì dël 1939, mach che a l'é anandiasse la Sconda Guèra Mondial. Dël 1961 l'arcostrussion dël castel dadzora e d'un-a dle tor àote a l'ero finìe. Peui però ij travaj a son fërmasse dapress a 'n discors ëd Nikita Chruščëv dël 21 dë dzèmber dël 1960, quand ël Prim Segretari Soviétich a l'ha dit che l'arcostrussion dël castel a restava mach na glorìfica dël passà feodal dla Lituania. Ij travaj dël castel dassota a l'han nen tornà a anandiesse fin-a ant j'agn 1980 e a son peui stàit finì da j'aotorità dla Lituania ant ij prim agn 1990. Anliure esterne Sit ëd la sità ëd Trakai Parch Nassional Stòrich ëd Trakai Neringa Latvytė-Gustaitienė. L'Olocaust ant la region ëd Trakai durant la Sconda Guèra Mondial (në studi an lenga lituan-a)