Viso

N'alba 'n sël Viso vista dal Pian do Ciarm, Ostana Ël Viso (Vísol an ossitan, Monviso an italian) a l'é 'n blòch montagnos piemontèis, an sj'Alp Còssie, formà da vàire sime. La pì àuta, 3841 méter e la sima pì àuta dla Provincia ëd Coni, a l'é ël Brich ëd Viso. Ël Viso a l'ha dij cit giassé e vàire laghet. Al Pian dël Re (pòst ideal ëd partensa për monteje 'nsima), a 2020 méter, a-i nass ël Pò. An slë spiuvent sud-oriental a-i son le sorgiss ëd la Vràita. Etimologìa dël nòm Viso e l'ossitan Vìsol a l'han soa adoss ant ël latin Mons Vesulus, da na rèis indoeuropenga Ves ch'a dovrìa vorèj dì "montagna isolà, ch'as vëdd da lontan". La prima montà al Viso Teatro ëd vàire amprèise alpinìstiche, ël Viso a l'é stàit ëscalà la prima vira ai 30 d'ost 1861 da W. Mathews e J.W. Jacomb, compagnà da le guide M. e J.B. Croz. Ël përtus Bele s'a pòrta 'l nòm dël "Re 'd pera" (parèj a ven 'cò ciamà la pì àuta montagna dj'Alp Còssie), ël përtus dël Viso a l'é tra 'l Còl ëd le Traversëtte e 'l Mont Grané (truch e branca a 5 km a nòrd dël Viso). As treuva a n'autëssa 'd 2828 méter e soa strèita galarìa, fèita dël 1480 për vorèj dël marchèis ëd Salusse Ludovich II, a l'é longa stanteut méter e larga tre. A buta an comunicassion ël Piemont con la val dël Guil. Proverbi “ Quand che Viso a l'ha 'l capel, o ch'a fà brut o ch'a fà bel; ma se 'l capel lo quata tut, o ch'a fà bel o ch'a fà brut. ” —Proverbi popolar “ Quand Viso a l'ha la spiumasera: bel ëd matìn e brut ëd sèra. ” —Proverbi popolar Arferiment