Basìlica

La paròla basìlica (dal grech [stoa] basilikê, [pòrti] real) a l'adoss a dsernìa la costrussion andoa a l'avìa soa sede ël magistrà suprem, l'arcont real (o basilé). Ant l'Antichità a l'é stàita peui dovrà për significhé n'edifissi coatà a vàire navà, ospitant n'aministrassion, un mërcà o na sala ëd tribunal. Ant l'época cristian-a la basìlica a l'é n'element essensial ëd l'architetura religiosa ossidental, n'edifissi ëd sòlit orientà vers l'est ëd tre o sinch navà, con na navà sentral motobin àuta. Costa navà sentral a l'ha dle fnestre dzora l'inissi dij cop dle navà lateraj. A parte dal IV sécol, ël pian ëd base dla basìlica as modìfica viaman ëd pi: êl transet a l'é dotà d'àbsid e pi tard ëd còro ch'a slargo lë spassi. Andrinta, le parèj che a separo la navà sentral da cole lateraj a son duvertà con d'arcade ch'a pògio su 'd colòne (basìlica a colòne) o dle pilie (basìlica a pilie). Antra le tribun-e e le fnestre o j'arcade e le fnestre, ël mur a l'é dle vire archincà con un trifòri. La basìlica a dòmina l'architetura sacrà ossidental a parte dal IV sécol. A sarà rampiassà da la cesa salon mach a la fin dl'época gòtica e da d'àutre sòrt ëd cese a l'época baròca.