Condensator

Un condensator, o capassitor, a l'é n'utiss për ambaroné dla caria elétrica. A consist ëd doi piat, ciamà armadure, ch'a son dij condutor ëd forma qualsëssìa. Ël piat positiv a pòrta na caria +Q, col negativ na caria -Q, ëd fasson che la caria complessiva a l'é nula. Capassità d'un condensator Si la diferensa ëd potensial antra ij doi piat a l'é V, as definiss la capassità C tanme $C={\frac {Q}{V}}$, visadì Q=VC. La capassità C a l'é na costanta indipendenta da la caria an sij piat dël condensator. An efet as agiss ëd na costanta mach geométrica, ch'a dipend da la posission e da la forma dij doi piat. Configurassion geométriche amportante Condensator a armadure pian-e paralele Ël condensator a armadure pian-e e paralele a l'é constituì da doe plance metàliche paralele, mincadun-a d'àrea A, postà a na distansa d motobin cita rëspet a le dimension ëd le plance. La distribussion ëd la caria ansima a minca plancia metàlica a l'é limità a la surfassa a l'anterior, dagià che a l'é tnùa ambelelì da l'atrassion esercità da la caria ch'as treuva an sl'armadura opòsta. Ël camp elétrich generà da le carie an sj'armadure a esist an pràtica bele mach ant la region comprèisa antra j'armadure. Davzin a j'estremità dj'armadure a-i é n'efet ëd bordura ch'a anteressa ëdcò la region a l'esterior, ma cost-sì a peul esse trascurà se j'armadure a son motobin grande rëspet a la distansa ch'a-j separa. Antrames a j'armadure, ël camp elétrich a l'é an pràtica uniform. Le linie ëd fluss a van da l'armadura positiva a cola negativa e l'antensità dël camp a resta ${\mathcal {E}}={\frac {\sigma }{\varepsilon _{0}}}$, anté che σ a l'é la densità ëd surfassa ëd caria an sla surfassa a l'anterior ëd l'armadura dël condensator. Donca la caria su minca armadura a l'é $q=\sigma A=\varepsilon _{0}{\mathcal {E}}A$. La diferensa ëd potensial a l'é $V_{2}-V_{1}={\mathcal {E}}d$. As oten antlora l'espression ëd la capassità dël consensator a armadure pian-e e paralele (an trascurand l'efet ëd bordura) ant ël veuid o ant l'aria tanme $C={\frac {q}{V_{2}-V_{1}}}={\frac {\varepsilon _{0}A}{d}}$. Condensator ësférich Ël condensator ësfèrich a l'é constituì da na sfera metàlica ëd raj a e da na sfera metàlica creusa ëd raj anterior b consèntrica con la precedenta e esterior a cola-là. An rason dla simetrìa sférica dël condensator, le carie an sle surfasse afacià a devo esse distribuìe ëd fasson uniforma. Condensator silìndrich Ël condensator silìndrich a l'é constituì da 'n cilìnder metàlich ëd raj a e da 'n cilìnder creus ëd raj anterior b, coassial col precedent e esterior a chiel-lì. Si l'autëssa l dij cilìnder a l'é motobin granda rëspet a soa distansa, ël camp ant la region comprèisa antra ij doi cilìnder a coincid an pràtica con col produvù da na distribussion uniforma ëd caria arlongh na reta coincidenta con l'ass dij cilìnder. An cost cas, la capassità për unità ëd longheur dël condensator a l'é $C'={\frac {C}{l}}={\frac {2\pi \varepsilon _{0}}{\log {\frac {b}{a}}}}$. Condensator an serie Si n condensator a son gionzù ansema an manera che ël piat negativ $B_{i}$ d'un a l'é gionzù al piat positiv $A_{i+1}$ ëd col apress, la configurassion a l'é dita ëd condensator an serie, o an cascà. Cand le carie $\pm Q$ a son piassà ansima ai piat $A_{1}$ e $B_{n}$ tuti ij piat positiv a ven-o a avèj na caria Q e coj negativ na caria -Q. Ël robaton ëd potensial total V da $A_{1}$ a $B_{n}$ a l'é la soma dle diferense ëd potensial ansima a minca condensator; donca $V={\frac {Q}{C_{1}}}+{\frac {Q}{C_{2}}}+\ldots +{\frac {Q}{C_{n}}}$, anté che $C_{i}$ a l'é la capassità dël condensator ch'a fa i. Dagià che la caria ambaronà an sij piat $A_{1}$ e $B_{n}$ a l'é Q, la capassità C dël sistema complet a l'é smonùa da ${\frac {1}{C}}={\frac {V}{Q}}={\frac {1}{C_{1}}}+{\frac {1}{C_{2}}}+\ldots +{\frac {1}{C_{n}}}$. Condensator an paralel N'àutra manera ëd formé un condensator a parte da vàire, a l'é ëd gionze ansema tuti ij piat positiv ant un pont A e tuti coj negativ ant un pont B. Costa configurassion a l'é dita ëd condensator an paralel. Ël potensial a travers minca condensator separà a l'é l'istess V dël sistema, antant che la caria e la capassità dël condensator ch'a fa i a son gropà da la relassion $Q_{i}=C_{i}V$. La caria total an sël piat positiv a l'é $Q=Q_{1}+Q_{2}+\ldots +Q_{n}=V(C_{1}+C_{2}+\ldots +C_{n})$. Donca la capassità dël sistema considerà tanme 'n condensator ùnich a l'é $C={\frac {Q}{V}}=C_{1}+C_{2}+\ldots +C_{n}$.