Dutrin-a dij débit dëspresiàbij

La dutrin-a dij débit dëspresiàbij a l'é un prinsipi ëd drit antërnassional, formalisà dël 1927 dal vej ministr dël zar Nicòla II e professor a Paris Alexander Nahum Sack. A fortiss che si un podèj dispòtich a fa dij débit për ranforsé sò regim e crasé la popolassion ch'a lo combat, costi débit a son dëspresiàbij për la popolassion ëd lë stat. Donca a òbligo nen la nassion: a son dij débit ëd regim, débit përsonaj dël podèj ch'a l'ha faje; an conseguensa, a son ësganfà cand ël podèj a dròca. Stòria La dutrin-a dij débit dëspresiàbij a l'é s-ciodùa con ij negossià ëd pas a Paris dlë dzèmber 1898 apress la guèra spagneula-messican-a ëd col ann, bele che già dël 1867 ël goern messican ëd Benito Juarez a l'era arfudasse ëd paghé ij débit che l'amperador Massimilian I dël Méssich a l'avìa fàit con dle banche fransèise për podèj ocupé ël pais. La Spagna, batùa ant la guèra contra jë Stat Unì e dëspujà ëd soe colònie, a l'avìa ciamà tutun ël pagament dij débit che Cuba a l'avìa fàit durant l'aministrassion ëspagneula dl'ìsola. Ij merican a l'han arpossà costa arcesta, considerand che ij débit a j'ero stàit amponù ai cuban sensa sò acòrd e con la fòrsa dj'arme. Malgré ij precedent messican e cuban, durant ël sécol ch'a fa XX da ràir la dutrin-a a l'é stàita arciamà për gavesse da l'obligassion ëd paghé ij débit fàit da 'n regim precedent. Soens ij goern a l'han tëmma che nen paganda ij débit soa riputassion as bassa e a compromëtta la possibilità ëd tiré d'anvestidor ëstrangé. Dël 1918 ij bolsevich a l'han dësconossù ij débit dël zar. Ël tratà ëd Versailles ant ël giugn 1919 a l'ha sganfà ij débit reclamà da l'Almagna e la Prussia a la Polònia, ch'a j'ero servì për finansé l'ocupassion dël teritòri polonèis. Apress la ditadura ch'a l'ha durà dal 1917 al 1919 an Còsta Rica, ël goern costarican a l'ha arfudà d'arconòsse ij débit dël general Tinoco.