Guglielmo Massaja

Guglielmo Massaja a l'era nà an na cassin-a ëd Piovà (che an sò onor a l'é peui ciamasse Piovà Massaja) a j'8 ëd giugn 1809. A disdeut agn a l'ha përnonsià ij sò vot e a l'é vnù capussin; a vintetré agn a l'era prèive e a vintequatr caplan ëd l'Órdin Maurissian ëd Turin. A vintesset a l'ha vagnà un concors për la cadrega ëd teologìa e filosofìa ant ël convent ëd Teston-a. Pì tard a l'é stàit al convent dël Mont dij Capussin. Carl Albert a n'apressiava le qualità e a l'ha afidaje, për ij consèj e la confession, so fieul, col ch'a sarà re Vitòrio Emanuel II. Ëdcò Silvio Pellico a l'avìa sernulo tanme confessor. J'esplorassion Con l'anstitussion d'un vicarià apostòlich ant la tèra dij Gala, afidà a l'órdin dij capussin, Guglielmo Massaja, con ël tìtol ëd vësco ëd Cassia, a part për na strasordinaria aventura ch'a durërà trantessinch agn. Soe esplorassion a peulo argropesse an tre perìod: ël prim viage as anandia dël 1846, lë scond ant ël 1851 e ël ters dël 1866. Ël prim viage Massaja a riva an Egit. An companìa d'un confrel as ambarca an sël Mar Ross, vers Massaua. Durant na tapa a son vëddù da dij fanàtich mussulman ch'a sërco ëd ciapeje; a riesso a scapé e a rivo a Massaua, anté ch'a-i é na mission. Da lì a parto, an gropa a na mula e con un tradutor, e a avanso ant ël Tigré. Ij locaj a j'acheujo, ma a-i é na guèra antra djë sgnoròt locaj. Parèj un vësco còpt, Salama, a riess a oten-e dal cap abissin Degiac Ubiè un decret d'espulsion, e Massaja a dev torné andré. A fa un tentativ ëd depistagi e a sërca ëd rintré ant ël Sioa partend da Zèila, an sla riva dël Mar Ross. A-i riess nen e a dev torné a Massaua. D'ambelessì a preuva l'apròcc diret e a ciama l'apògg al midem Degiac Ubiè ch'a l'avìa taparalo via. Chiel-sì a-j forniss dle guide e dle litre d'arcomandassion për ij cap dij teritòri da traversé. La carovan-a a riva fin-a an cò dël Dassian, ma Salama a lo fà pijé përzoné; chiel a peul liberesse mach apress avèj pagà tanti sòld. Lë scond viage Lë scond viage an Etiòpia a l'é dël 1851. As ambarca ël di 'd San Gioann, travestì da oriental e con passapòrt antestà a Giorgio Bartorelli. A riva ant ël monasté còpt ëd Sant'Antòni. A arpija ël viage an carovan-a e a dev aceté la companìa dij mërcandin mussulman ch'a lo chërdo mussulman ëdcò chiel. Ma le popolassion as n'ancòrzo che a l'é un bianch e a lo baròto. As dirigg vers ël pais dij Gala, ch'a veul convertì al catolicésim. As vest da monio còpt e ij locaj a lo pijo an simpatìa. Soa amprèisa pì amportanta ëd cost perìod a l'é ël viage ant ël Cafa, darié tòch d'Etiòpia vers l'equator. A resta fin-a al 1866, fin-a che a ven barà fòra dal Cafa; a dev parte sota la pieuva fòrta, ant la pàuta, e a perd tuti ij papé: manuscrit, gramàtiche aramàiche, nòte etnogràfiche, polìtiche e geogràfiche. Cand, na vira rintrà, ël vësco ëd Roma Leon XIII a-j farà scrive soe memòrie, Massaja a dovrà fatighé motobin për arcostruì tut lòn ch'a l'avìa marcasse. A riess a rivé a Lagamara. Ambelelà a ven dlongh malavi, con dla frev motobin àuta: a l'era la malaria. A variss an pijand dël chinin. A decid ëd rintré an Euròpa, ma a ven arestà dal re Teodòr, ch'a combatìa për la conquista dl'Abissinia. Ël re a lo antéroga e a lo fà liberé. Massaja a rintra an Euròpa. A Paris a l'é arseivù da Napoleon III. Ël ters viage Ël ters sogiorn ëd Massaja ant le tère etiòpiche a dura dal 1867 al 1881. Con vàire aventure a riva ant la region dël Sioa andoa a l'é arseivù con amicissia da l'argin-a Taitù e da Menelik, dont a dventrà contraveuja consejé polìtich. Rintrà an Euròpa, Massaja a l'é stàit nominà cardinal e dël 1885 a l'ha ancaminà la publicassion ëd soa amportanta euvra ans soa vita an Etiòpia. A l'é mòrt a San Giorgio a Cremano ant l'ost dël 1889 (ma chèiche sorgiss a arpòrto la dàita dël 1886). Euvre prinsipaj Ij miei trentacinque anni di missione nell'Alta Etiopia (12 volum)