John Dewey
 John Dewey (nassù a Burlington, ant ël Vermont, ai 20 d'otóber 1859, mòrt a New York al 1m ëd giugn 1952) a l'era un filòsof, psicòlogh e pedagògo. A nassìa an na famija ëd comersant dla cita borzoasìa ant ël midem ann che Darwin a publicava L'orìgin dje spece, e Marx la Crìtica dla conomìa polìtica. A l'ancamin a l'ha studià a la Vermont University, andoa dël 1879 a l'ha otnù ël tìtol ëd bacelié d'art.
Dël 1882 a tramudava a Baltimora e as anscrivìa a l'Università Johns Hopkins. L'ambient hegelian dl'università a l'avìa motobin d'anfluensa su 'd chiel: a l'é stàit anlev dël hegelian G.S. Morris e dlë psicòlogh Granville Stanley Hall. Dël 1884 as dotorava con na tesi dzora la Psicologìa ëd Kant. As mariava con na veja anleva, Alice Chipman, ch'a contribuìa mej che chicassìa d'àutri a antëressé Dewey ai tema educativ e con la qual a l'ha colaborà s-ciass. Dal 1884 al 1894 a l'ha mostrà, al prinsipi tanme anstrutor, peui coma professor, a la Michigan University d'Ann Arbor, gavà n'ann passà a l'Università dël Minnesota, ocupandse d'ética, ëd lògica e dzortut dë psicologìa. Dël 1894 a l'ha tramudà a l'Università ëd Chicago. Bele an seghitand a mostré filosofìa, a l'é anteressasse dzortut a la pedagogìa. Dël 1904 a l'ha dàit soe dimission coma diretor dla facoltà d'Educassion (ch'a dirigìa dal 1902) e dël 1905 a l'ha bandonà sò pòst da professor, séghit a 'd ruse con j'autorità académiche pr'ij sò esperiment ëscolàstich. Soa dariera destinassion coma docent a l'era l'Università ëd Columbia ëd New York, anté ch'a l'é restà fin-a al 1929. Chità l'ansegnament universitari, Dewey a l'ha travajà a s-ciairì, dësvlupé e difende soe teorìe filosòfiche e pedagògiche e a fele conòsse con dij cors e conferense. A 87 agn a l'é torna mariasse e a l'ha adotà doe masnà. Pare dla psicologìa progressista, a muirìa ël 1m ëd giugn dël 1952 a 92 agn.  Dewey a l'era n'òm d'assion, ch'a aspirava a l'unificassion ëd pensé e assion, ëd teorìa e pràtica. A difendìa l'ugualiansa ëd le fomne, comprèis ël drit ëd vot. A l'é stàit cofondador, dël 1929, dla Lija për n'assion polìtica independenta, a cissava ël sindicalism dij docent, a animava j'agiut a j'anteletuaj arfudà dai regim totalitari. Dël 1937 a l'ha organisà e guidà ël contra-process a Lev Trockij, an diciairandlo nossent dj'acusassion portaje da Stalin. Dewey a l'ha avù na granda anfluensa ant ël dësvlup dël progressism pedagògich, an avend un ròl da protagonista durant ël periòd da la fin dël sècol ch'a fa XIX a la Prima Guèra Mondial. A l'era ël pedagògo pì original, arnomà e anfluent ëd jë Stat Unì e un dj'educator pì anteligent e genial dl'época contemporania, dont l'anfluss a l'ha coatà ël perìod ëd tre generassion. Contest ëstòrich, filosòfich e pedagògich ëd John Dewey e dla Pedagogìa ProgressistamodìficaDa na mira sòcio-stòrica a venta consideré ël moment particolar ch'a vivìo jë Stat Unì, e buté an evidensa j'aspet sì-sota:
A la finitiva, un clima sossial duvert. Ant l'àmbit filosòfich, a venta consideré Dewey andrinta al pragmatism. Proposission teòriche ëd John DeweymodìficaDa na mira epistemològica, Dewey a fortiss che ij concet anté ch'as fórmolo le chërdense a son ëd costrussion uman-e provisòrie. Ël concet prinsipal an relassion con la teorìa dla conossensa a l'é l'esperiensa. Dewey e soa teorìa pedagògica dl'ativism a goerno na concession tut afàit dinàmica dla përson-a. Lòn ch'a propon a l'é l'arcostrussion dle pràtiche moraj e sossiaj, e ëdcò dle chërdense. A goerna na posission crìtica rëspet a la sossietà andustrial, e na distansa stragròssa rëspet al marxism. L'educassion progressiva a l'é da contrapon-e a la concession educativa tradissional. Dewey a arfuda n'ansem ëd dutrin-e pedagògiche ëd vàire proveniense:
Dewey a spòsta l'atension vers ij but sossiaj e democràtich ëd l'educassion e vers ij problema lògich, psicològich e didàtich ëd l'amprendiment. La scòla, për chiel, a dev antendse tanme arcostrussion dl'órdin sossial, l'educator a l'é na guida e n'orientador dj'anlev. Le siense sossiaj e biològiche e la psicologìa midema a son considerà tanme adoss dont pijé dij dàit, dij sugeriment, dj'ipòtesi, dij supòrt e dzortut tanme modej për pronté un métod sientìfich e sperimental da podèj slarghé a la speculassion pedagògica. Da tut sòn a jë s-ciòd l'arnomà métod dël problema. Contribussion metodològiche ëd John DeweymodìficaA vorìa formolé dzora 'd base neuve na propòsta pedagògica an oposission a la scòla tradissional e veja. A pensava che la neuva educassion a dovìa lassesse darera la tradission nen mach ant ij fondament dël discors, ma ëdcò ant la pròpia pràtica. Malgré sòn, a esist pa un métod Dewey pront për esse aplicà. Cand a parla dël métod, lo a fa a 'n livel astrat, a pensa ch'a esisto pa 'd métod sarà e bele pront. Dewey a stima che la pràtica educativa a ìmplica na gestion anteligenta dj'afé, e sòn a përmet la libertà dl'educator an relassion con soa concreta situassion educativa e con le consequense ch'a peulo derivé dai diferent cors ëd j'assion. Dewey a fa distinsion antra un métod general e n'àutr andividual. Ël prim a përmet n'assion anteligenta orientà dai but; d'àutra part, ël métod andividual as arferiss a la situassion particolar d'educator e educand. La proposission metodològica ëd Dewey a consist ëd 5 fas:
Dewey a mostrava n'ecelent sens pràtich për pianifiché e dësvlupé 'n proget antëgrà dj'ocupassion (atività an fonsion dij mojen dla masnà), an comprendend dle prevision ëd dësvlup dël programa an dij sicl temporaj curt. Euvre prinsipajmodìfica
Studi ch'as compon ëd sinch artìcoj. Dewey a smon an manera sintética e ciàira cole idèje an sl'educassion ch'a son restà për vàire le fondamenta dël moviment ëd la scòla ativa e dl'educassion progressiva.
An cost lìber Dewey a trata ël problema dl'organisassion anteletual dël process educativ.
A l'é l'euvra pì completa e fondamental ëd sò pensé filosòfich e pedagògich. A s-ciairiss e dësvlupa la definission dl'educassion democràtica; ij sò but e ij mojen për otnije; ël rapòrt antra anteresse, dissiplin-a, esperiensa, pensé; l'antërassion antra 'l sìngol e la natura.
Ambelessì Dewey a fortiss che ël mond dl'esperiensa e dl'esistensa uman-a a l'é caraterisà an sò fond da l'instabilità e la precarità.
An cost lìber, Dewey a contrasta j'acuse contra le scòle ative e sò prinsipi educativ.
A spiega ij caràter ëd l'esperiensa che l'ansegnant a dev cissé përchè ch'a arzulta educativa e a antroduv la categorìa dla continuità o continuo sperimental che, aplicà ant la scòla, a përmet a j'anlev ëd continué l'esperiensa fàita fòra dal mond ëscolàstich.
An costa manera a-i é gnente ch'a sia amponù da l'àut o da fòra, ma a son j'anlev a ciamé 'd fé dj'atività, dj'ocupassion, dj'esercissi.
L'educassion a dventrà parèj uman-a e democràtica, nen mach ant ij mojen ma ëdcò ant ij but.
|