Lùn-es

Ël lùn-es a l'é ël di dla sman-a ch'a ven antra la dumìnica e ël màrtes. A l'é considerà ël prim di dla sman-a ant ësquasi tuti ij pais europengh, mentre che ant jë Stat Unì, ant ël Regn Unì, an Portugal, an Brasil a për la Cesa catòlica a l'é lë scond. Etimologìa dël nòm Sò nòm piemontèis a ven dal latin lunae dies, visadì "ël di dla lun-a". La denominassion a la vnisìa da 'nt ël sistema orari egissian. A l'era stàita amportà dai legionari roman ch'a l'avìo fàit servissi an Egit fin dij temp d'August, e peui a l'era vnùita ufissial dël 321 dGC, con l'arforma dël calendari roman fàita da Costantin. La tradission dle lenghe germàniche a lo buta 'cò chila an relassion a la lun-a, coma Monday (da Moon Day -> dì dla lun-a), coma dël rest ant le denomissassion indian-e, birman-e e tibetan-e. Ant le lenghe slave l'arferiment al calendari pagan a l'é drocà, e sò nòm a l'é squasi sempe na version dl'espression col ch'a deurb la sman-a (понедельник an lenga russa). Lùn-es particolar Për la religion catòlica, ël lùn-es dòp la Pasqua a l'é dit "Lùn-es ëd l'Angel" ò, con espression popolar, "Pasquëtta", e a l'é festiv. Sust idiomàtich L'espression idiomàtica fé 'l lùn-es a l'é dovrasse fin-a almanch a la mità dël sécol ch'a fa XX për dì dla gent che as butava an maladìa ël lùn-es ëd matin, dzortut për smaltì la cioca dla dumìnica.