Sman-a
|
Orìgin dël sistema a 7 dìmodìficaAnt l'antich Egit la giornà a l'era già dividùa an 24 ore, che però as ciamavo nen për nùmer com al dì d'ancheuj, ma col nòm d'un dij còrp celest che j'egissian a conossìo. Sti còrp celest a j'ero antra set, ordinà a calé për lontanansa da 'nt la Tèra (conforma a lòn ch'a chërdìo lor dle distanse celeste): Sòn a dava 'l sistema 'd numerassion dj'ore dla sman-a che a së s-ciàira ant la tàola ambelessì a la man drita.
 Coma ch'a së s-ciàira ambelessì la sequensa dij nòm dij di dla sman-a a l'era peui mach cola dle prime ore dël dì. Ës sistema ëd denominassion dij dì dla sman-a a l'é rintrà ant le costume roman-e già dij temp d'August, ëmnà dai legionari ch'a l'avìo fàit servissi an Egit. A l'é mai stàit contrastà da j'autorità imperiaj, ma gnanca arconossù an gnun-a manera, fin che l'arconossiment a l'ha dajlo Costantin, dël 321 dGC. Donca as trata 'd na costuma egissian-a ch'a l'é rivà a esse régola roman-a ant l'istess temp che a l'é stàita liberalisà la pràtica dël Cristianésim. Për le tribù germàniche l'adossion dë sta costuma a l'é stàita medià da soa religion. Dij temp che a l'é anandiasse 'l contat cultural antra Roman e German tute e doe le popolassion a j'ero pagan-e, e ij German për sòlit a l'han virà ij nòm dle divinità roman-e ant ij nòm dle soe. Evolussion dël sistemamodìficaËs sistema a sarà peui anco' modificà da la Cristianità, che an vàire pòst (comprèisa la cultura piemontèisa) a lasserà nen che la Dumìnica (pr'esempi) a resta con na denominassion pagan-a (e midem për ël Saba, che a pijerà 'l nòm da 'nt la festa ebràica). Sòn però a l'é nen rivà daspërtut, e contut ch'a sio sempe stàit cristian 'cò lor, j'anglèis as ten-o sò Dì dël Sol (Sun-day) e dì 'd Saturn (Saturn-day). Ën Gërmania pì che 'd Saturn e dël Sol a restavo sagrinà da Wodan, che ij German a l'avìo dovrà al pòst ëd Mercuri. Parèj a l'é riva-ie che la paròla "Mittwoch" a sia stàita anventà për gavé la divinità pagan-a tedësca prinsipal da 'nt la sman-a. Anviron dël 1020 dGC un frà ciamà Notker a l'ha anventà l'espression mittauuechun (antrames a la sman-a), dont peui a l'é vnu-ie la paròla dël dì d'ancheuj. Ma 'cò sta vira-sì j'anglèis a son tenusse sò dì ëd Wodan (Wednesday).
CuriositàmodìficaAnt la tradission piemontèisa a-i é na canson popolar ch'a parla dla sman-a an manera simpàtica. Sorgiss esternemodìfica |