Gieuv (pianeta)

Nòm sientìfich: Jupiter Sìmbol: ♃ Categorìa: PIANETA Sènter orbital: SOL Element orbitaj $T\,\!$ 11,86 agn 374,3 Ms (milion ëd sëcond) $a\,\!$ 5,204 UA 778,6 Gm (milion ëd km) $i\,\!$ 1,305° sl'eclìtica 6,09° sl'equator dël Sol $\Omega \,\!$ 100,5° ....(longitùdin).... $e\,\!$ 0,0488 $\omega \,\!$ 275,1° T= perìod . a= semi-grandass i= inclinassion . Ω= neu assendent e= ecentricità . ω= argoment dël perieli Caraterìstiche fìsiche Diàmetro equatorial 142 984 km Sgnacament polar 0,0649 Massa 1,899 x 1027 kg Densità 1,326 g/cm3 Gravità 24,79 m/s2 Perìod ëd rotassion 9,925 ore = 35 730 s Inclinassion ëd l'ass 3,13° Pòlo Nòrd 17h52m (R.A.) 64,50° (D.) Albedo 0,52 Temperatura dla surfassa 165 K = -108 °C (livel: 1 bar) Pression da 20 a 200 kPa Atmosfera 90% idrògen 10% elio Satélit 63 + anej ràir Confront tra la Tèra e Gieuv. Osservassion Magnitùdin da -1,6 a -2,94 Diàmetro angolar da 29,8" a 50,1" Color crema ciàir [1] Perìod sinòdich 390 di Gieuv (dal latin IUPPITER, IOVIS) a l'é ël pì gròss pianeta dël sistema solar, col ch'a fa sinch për distansa dal Sol. A l'ha un diàmetro ch'a l'é pì che 11 vòlte ël diàmetro dla Tèra. Soa grandëssa e soa natura gaseusa a-j dan ël drit d'esse classificà coma gigant gaseus. Ëd neuit a l'é belfé s-ciairé Gieuv ant ël cel: a-i é mach ël Sol, la Lun-a e Véner ch'a son pì lusent ëd chiel. Con un cit telescòpi as peulo vëdde 'dcò soe 4 lun-e pì gròsse: Io, Euròpa, Ganimé e Calist, che a son ciamà "satélit galilean" e a son ëstàit dëscoatà da Galilei dël 1609. La giornà ëd Gieuv a dura 9,93 ore. An sla surfassa dël pianeta, nen tant distant da l'equator giovian, as treuva la "gran macia rossa". Cola-lì a sarìa na përturbassion violenta, provocà dai vent bin fòrt ch'a-i é ant l'atmosfera dël gigant. An rason ëd soa fòrta gravità, Gieuv a l'é colpì da le comëtte pi 'd soens che j'àutri pianeta. J'esplorassion Eut sonde a son ¨stàite mandà për esploré Gieuv. Ant j'agn 1970, le mission Pioneer a l'han mandà andré le prime plance. Pi tard, ij doi Voyager a l'han përmëttù ëd dëscoaté j'anej. Galileo a l'é passà ansima a Gieuv dël 1995. Për finì, dël 2007 New horizons a l'ha studià ij sò satélit.