Nino Còsta

Nino Còsta Nino (Gioan) Còsta (Giovanni Costa an italian) a l'era ën poeta. A l'é nassù a Turin ai 28 ëd giugn dël 1886, da pare canavzan e mare monfrin-a. A tre agn a l'é restà orfanin ëd pare, ch'a l'era emigrà e a l'era mòrt an América. A l'avìa studià al ginasi Balbo e al liceo Cavour. Apress l'esam ëd madurità, për feje piasì a la famija a l'é anscrivusse a la facoltà 'd veterinaria e, apress soa prima làurea, a litre, anté ch'a l'é stàit anlev d'Arturo Graf. An cost perìod a l'é stàit për un pòch a Paris, anté ch'a l'avìa fàit amicissia con Pitigrilli. Ansema a chiel a l'avìa travajà ant un giornal ëd provinsa; ai doi a l'avìo daje 'l travaj ëd fé la crònaca ëd na condana a mòrt. Nopà che andeje, a l'avìo anventà 'l tòch ëd pianta e a l'avìo portalo al giornal. Ant la neuit ël condanà a l'era stàit grassià e ël di apress, an sël giornal, a-i son surtije sia la notissia dla grassia che la crònaca dl'esecussion. Ij doi amis a son ëstàit dlongh licensià. Apress la làurea a l'ha ancaminà a mostré an vàire liceo dla provinsa, fin-a ch'a l'ha trovà un pòst a la Cassia ëd Risparmi (an efet a l'avìa vagnà doi concors: un a la Cassia ëd Risparmi e l'àutr ant l'aministrassion dël manicòmi; a l'avìa peui sernù ël prim përchè - a disìa - a l'é apopré istess). A l'ha ancaminà a scrive poesìe: a l'ancamin an fransèis, peui an italian e finalman an piemontèis. An dzorpì che coste lenghe a parlava bin latin e a conossìa assè bin ël grech antich. Dël 1918 a l'ha conossù a Nissa dla Paja soa fomna Ercolin-a; a l'ha avù tre masnà: Marìa Antonieta (ch'a l'é mòrta dòp pòchi mèis), Celestin-a e Mario, ch'a son ëstàit sorgiss d'ispirassion për tante soe poesìe. Soa prima poesìa publicà a l'é Macëtta 'd Natal, surtìa an sël Birichin dël 23 dë dzèmber 1909. A segoitrà a mandé ëd soe composission a 'l Birichin, bon-a part firmà con lë stranòm na Mamina, fin-a al 1927, cand ël giornal a sara. Na sèrnia ëd coste poesìe a forma la pì part ëd sò prim volum (ma poesìe da 'l Birichin a-i saran ëdcò ant soa sconda e soa tersa arcòlta), ch'a pùblica a soe spèise. Cost a anandia na serie ëd ses arcòlte ëd poesìe, dont la dariera a sarà publicà dòp la mòrt dl'aotor. A scriv ëdcò euvre ëd pròsa e teatraj (Tèra monfrin-a dël 1921, musicà da Edoardo Vercelletti, Testa 'd fer dël 1929). A meuir a Turin ël 5 ëd novèmber dël 1945, crasà dal dolor për la mòrt ëd sò fieul Mario, mudaja d'argent al valor militar, mòrt combatend da partisan an sël Génévry ël 2 d'ost dl'ann prima. A l'é sotrà a Siriè, tacà a sò fieul. L'arvelassion ëd Còsta poeta Già ant ël 1911 Nino Còsta a l'avìa otnù dj'arconossiment për soe poesìe: l'arvista ebdomadaria Attualità ëd Milan a l'avìa organisà un concors ëd poesìa për tute le lenghe naturaj parlà an Italia e na poesìa ëd Còsta, antitlà Dësvijte, a l'era stàita signalà për la session an piemontèis. Tutun, l'arvelassion pùblica ëd sò talent poétich a l'é rivà ant ël 1924, cand la sossietà Pro Torino a l'avìa organisà 'n concors ëd poesìa piemontèisa, dont ij giùdes a j'ero Mario Leoni, Arrigo Frusta e Rodina. Ij nòm dj'aotor ëd le poesìe a j'ero andrinta a 'd buste sarà, da duvertesse mach dòp dla decision dla giurìa. Dòp che ij giùdes a l'avìo sernù des poesìe da premié, an duvertand le buste a l'han dëscurvù che sinch a corispondìo al midem nòm: col ëd Nino Còsta. Nen podenda deje sinch premi a un sol, a l'han decidù ëd deje ël prim premi e na mudaja arcòrd për j'àotre quatr poesìe. Le poesìe a j'ero: Rassa nostran-a, Primavera an piassa Castel, Jë scarpon, L'ora grama, 'l babi e l'arsigneul. Còsta e ij Brandé Cand a la fin dj'agn 1920 ij poeta dla neuva generassion as gropo ansema antorn a Pinin Pacòt për formé la Companìa dij Brandé, Còsta a l'é ant ël pien ëd soa madurità artìstica e a l'é ël poeta pì amportant dël moment. A ancoragia jë sfòrs ëd Pacòt e a j'arconòss l'amportansa ëd sò travaj për la valorisassion dla lenga e dla poesìa piemontèise. Ma Còsta a restërà sempe a distansa da la Companìa. A colabora nen a la realisassion dël prim Armanach piemontèis dël 1931, an disend che a trovava giust che ël prim armanach a fussa fàit tut daj pì giovo. A dà na man a col dël 1932, ma a l'é genà da l'ategiament setari dij poeta dla Companìa. Dzortut a-j piaso pa le simpatìe fassiste che ij Brandé a treuvo soens l'ocasion d'esprime. A l'ocasion dla preparassion dl'Armanach dël 1937, Còsta a scriv na litra a Pacòt anté ch'a conferma soa simpatìa për l'arserca ëd poesìa neuva dij Brandé ma a ciama d'esse lassà da part, an disend ch'as sentìa nen d'esse «nì dij vòstr, nì dj'àutri». Sòn a pròvoca l'arspòsta fòra dij feuj ëd Pacòt, ch'a lo trata da poeta dn'época passà an arvendicand ël present pr'ij sò Brandé. Còsta, ëd caràter pasi e sensìbil, a reagiss nen. Soa arspòsta a sarà, l'ann apress, la publicassion ëd Ròba nòstra, n'àutra arcòlta ëd poesìe fiamenghe. Con ël temp, Pacòt farà marcià andré da sò giudissi e a arconossrà torna ël valor ëd Còsta e soa amportansa ant la literatura piemontèisa. Euvre prinsipaj Mamina (prima edission: Lattes 1922) Sal e pèiver (prima edission: Sacerdote 1924) Brassabòsch (prima edission: Casanova 1928) Fruta Madura (prima edission: S.E.L.P. 1931); a l'é la prima arcòlta anté che Còsta a l'ha adotà la grafìa piemontèisa moderna Ròba nòstra (prima edission: 1938) Tempesta (prima edission: 1946, dòp 'd soa mòrt) Tornand (arcòlta soagnà da Andrea Viglongo ëd poesìe dl'aotor nen anserìe ant ij ses volum ëd soa euvra; Viglongo 1977) Il divino dono (arcòlta ëd poesìe e pàgine 'd pròsa an piemontèis e an italian për le masnà)