Ij raj còsmich a son ël fluss ëd partissele, për la pipart dij proton, ch'a robato an sla Tèra coma arzultà ëd process nuclear ch'as dësrolo an sël Sol o an d'àutre part ëd l'univers. Le partissele dij raj còsmich a dan l'andi a na caden-a ëd reassion cand a antëragisso con le nos atòmiche ant l'àuta atmosfera.