Sangon
|
Ël Sangon (an italian Sangone) a l'é na dòira ëd Piemont, afluent dë snistra dël Pò. Përcorsmodìfica Ël torent a nass ant ël setor montan dle Prealp turinèise: la sorgiss as ciama Fontan-a Mura, an sël Còl dla Rossa (2017 m). Ël Sangon a travërsa ij teritòri dij comun ëd Coasse, Giaven, Tran-a, Sangan, Bruin, Rivàuta, Orbassan, Beinasch, ël Niclin e a finiss sò përcors gitandse ant ël Pò tra Turin e Moncalé. La Val Sangon as treuva tra la Valsusa (andoa ch'a scor la Dòira Rivaria) a nòrd e la Val Chison (andoa ch'a scor ël torent Chison) a sud. Ant l'àuta val, fin a l'autëssa 'd Coasse, ël cors dël Sangon a l'è strenzù antra doi rìpid fianch; da la frassion Pont Pera la val a së slarga, con n'ampiëssa media d'11 km e larghëssa màssima an corispondensa 'd Giaven, prima 'd torna saresse davsin a Tran-a, andoa che l'ampiëssa a mzura mach 4 km. Da Sangan an peui, a càusa dij frequent prelevament ìdrich dl'aquedòt ëd Turin, ël cors dël Sangon a dventa sùit për la bon-a part ëd l'ani. StatìstichemodìficaA l'ha na portà media ëd 4,6 m3/sec[1], un bassin ëd 268,14 km²[2] e na longheur ëd 46,1 km.[2] Portá media mensilmodìficaStòriamodìficaAl prinsipi del Neuvsent a j'era spontà quèich stabiliment balnear ant la zon-a ëd Mirafior: ancora apress la Sconda Guèra Mondial e fin-a a j'agn Sessanta, prima ëd la pì intensa urbanisassion ëd Turin, le rive dël Sangon a j'ero ël but duminical ëd vàire dle famije pì pòvre dla sità, ch'as podìo nen përmettse le vacanse al mar. Costa costuma a l'è stàita contà dal cantautor Gipo Farassino ant la canson Sangon Blues. Ëdcò Cesare Pavese a l'ha parlà dël Sangon (Tradiment, 1931). Apress ël boom econòmich jë scàrich sivil e industriaj a l'han creà un fòrt anquinament ëd l'eva, tant che a son stàite antërdìe prima la balneassion e peui, ant ël 1996, ëdcò la pësca an tut ël trat ëd pian-a. Da la fin ëd j'agn Novanta j'ent locaj, an colaborassion con l'ARPA Piemont, a l'han anandià na serie 'd proget për la valutassion dle condission ambientaj e l'arsaniment ëd soe eve. La posission ëd tute le sorgiss d'anquinament (scàrich, derivassion) a l'è stàita definìa për mes d'un sistema ëd rilevassion satelitar. A l'è stàit fondà ël Parch Fluvial dël Sangon (ch'a conten part dij comun ëd Bruin, Orbassan, Rivàuta, Beinasch, ël Niclin e Turin) e a son previste l'union dij doi parch Colonnetti (comun ëd Turin) e Piemont (comun dël Niclin) e 'l compiment d'ulterior intervent d'arsaniment. An sle rive dël Sangon a-i è ël Mausòlè dla Bela Rosin, an prinsipi tomba ëd Rosa Vercellana, ëdcò dita la Bela Rosin, fomna morganàtica ëd Re Vitòrio Emanuel II, edificà ant ël 1888. Nòtemodìfica
|
