Schwa

Ël sìmbol IPA dla Schwa An lenghìstica, e da na mira pì specìfica an fonética e fonologìa, la dission schwa a peul vorej dì: Un son vocal neutral nen acentà e nen tònich an qualsëssìa lenga, che soèns ma nen sempe a-i corispond a na vocal sentral. Vocaj parej për sòlit ës ëscrivo col sìmbol <ə>, a-i n'anfà pa col ch'a sia sò valor fonétich final. Un son ëd vocal mes-sentral (riond ò nen riond) ch'a resta an mes a la carta dle vocaj, con ò sensa acent. Ant la trascrission fonética IPA as ëscriv con <ə>. An sti cas-sì la dission vocal mes-sentral a peul esse dovrà al pòst ëd schwa për evité dë fé confusion. la litra latin-a ə e la litra sirìlica ә (për coste-sì ch'a varda j'artìcoj ch'a në parlo). La paròla La paròla "schwa" a ven da 'nt l'ebràich שְׁוָא (šěwā’, /ʃəˈwa/), ch'a veul dì "nen". An prinsipi la paròla a la restava arferìa a un dij pont vocaj niqqud ch'as dòvro ant l'alfabet ebràich, pont che da na mira gràfica as presenta coma na cobia ëd pontin butà an vertical sota a na litra (ën vardand la version an ebràich dla paròla smonùa sì dzora as ës-ciàira ch'a-i é ëdcò ambelelì). Ës segn-sì as dòvra an doe manere: për andiché ël son vocal dla schwa për andiché che a-i é pa gnun-a vocal d'autut. Ste doe manere a resto nen an conflit antra lor për via che n'ebràich la schwa a l'é na vocal epentética, ch'a la resta equivalenta a "gnun-a vocal d'autut". Dle vire as dis "schwa" për definì na vocal epentética qualsëssìa ëd na lenga qualsëssìa; contut ch'a sia un dovré dla paròla ch'a l'ha sò sust, a venta sempe visesse che peui ant la pràtica lenghe diferente a dòvro vocaj epentètiche diferente. La schwa coma vocal neutral Ël cas dël piemontèis La presensa motobin spantià dla Schwa an piemontèis a l'é un-a dle diferense che pì a sàuto a l'orija antra piemontèis midem e, pr'esempi, franch-provensal, italian ò lombard, ch'a la dòvro nen d'autut. La prononsia dla schwa piemontèisa a l'ha soe variassion fonétiche regionaj. L'esse bon a prononsié ës son-sì coma "nativ" a l'é un dj'avantagi ch'a l'han le masnà che a parlo piemontèis, ën essend che da mira fonética a-j ven pì belfé a amprende l'anglèis. Notaman anteressant a l'é che la Schwa piemontèisa a sia soèns arnalisà coma A (pr'esempi ant ël monfrin), e ch'a peula trovesse an posission acentà quand a l'é l'ùnich son vocal dla paròla (pr'esempi ant j'artìcoj ò pura an paròle coma për), coma a-i riva con neozelandèis e sud-african. Na schwa tònica piemontèisa arnalisà an A as treuva a condivide l'ésit fonétich dle A tòniche ant l'area dla A tònica velarisà. Ën tnisend present la génesi dij përnòm verbaj piemontèis, sòn, pr'esempi, a spiega la diferensa antra ésit sonor equivalent dle forme a-i son -> ò-i son a dis -> ò dis La Schwa arnalisà an A (con possibil ésit regional an Ò) a l'é un dij fator pì evident ant le grafìe sërvaje piemontèise, quand la gent as preuva a trascrive ël fonétich sensa pa savej coma fé. Ël cas dl'anglèis La schwa a l'é ël son vocal pì spantià an anglèis, na semivocal dovrà an vàire silabe nen acentà, dzortut quand le consonant silàbiche a son nen dovrà, coma: la 'a' an about /əˈbaʊt/ la 'e' an taken /ˈteɪkən/ and the /ðə/ la 'i' an pencil /ˈpensəl/ la 'o' an eloquent /ˈeləkwənt/ la 'u' an circus /ˈsɜː(ɹ)kəs/ la 'y' an sibyl /ˈsɪbəl/ Vàire dialèt dl'anglèis britànich (BrE) a l'han doj son dë schwa, antramentr che vàire dialèt dl'anglèis american (AmE) a në dòvro mach un. La schwa a la resta un son vocal neutral motobin curt e, coma an tute le vocaj, soa qualità precisa a la dipend da 'nt le consonant ch'a l'ha davsin. Ant la pì part dle varietà dl'anglèis, la schwa as treuva pì che d'àutr an sìlabe nen acentà (antra j'ecession ël cas BrE concerted), ma ant l'anglèis dla Neuva Zelanda e ant l'anglèis dël Sudàfrica la vocal dèbola frontal (coma an bit) a l'é vnùita duvèrta ën rivand a esse na schwa. Con sòn as peul disse che sti dialèt-sì a l'abio tant dle schwa acentà che nen acentà. An american stàndard, la schwa a l'é un dij doj son vocaj ch'a peulo esse rotacisà. Ës son-sì as dòvra an paròle con sìlaba "er" nen acentà, coma dinner. An general Vàire lenghe a l'han dij son ch'a-j ësmijo a la schwa. An fransèis a la smija a na curta e nen acentà, e a la resta rionda e manch sentral, pì coma n'anferior rionda ò na semi-dùverta anterior rionda. A la resta squasi sempe nen acentà, con tut che l'albanèis, ël bùlgar e l'afrikaans e sio tre esempi ëd lenghe ch'a peulo acenté la schwa. Vàire Lenghe caucàsiche e cheidun-a dj'Uraj (pr'esempi ël komi) 'cò lor a dòvro un fonéma schwa, e a lasso che le schwa a pijo l'acent. An olandèis, ël son vocal dël sufiss -lijk, coma an waarschijnlijk (a l'é belfé che...) as les coma schwa. Ant ij dialèt orientaj dël catalan, comprèisa la varietà stàndard (basà ansima al dialèt ëd Barslon-a), na "a" ò na "e" nen acentà as leso schwa (ciamà "vocal néutra"). Ant ij dialèt dël catalan ëd j'ìsole Balear, na schwa acentà as peul dovresse. Dle schwa acentà a-i son ëdcò an romen coma an mătură ['mə - tu - rə] (ramassa). Antra j'àutri sìmboj dovrà për ës son-sì a-i son ը an armen, ă an romen, ë an albanèis e piemontèis. La Schwa indogermànica As diso "schwa" ëdcò le vocaj ëd qualità nen definìa (pitòst che ciameje "son neutraj") ant la lenga Pròto-Indoeuropenga (ch'a l'é mach n'arcostrussion ipotética). A l'é osservasse che, dëmentrè che la pì part dle a an latin e grech antich a-j corisponda a na a an sànscrit, a-i son vàire cas andova ël sànscrit a smon na i andova latin e grech a smon-o na a, coma an pitar (sànscrit) anvers a pater (latin e grech antich). Sta "schwa indogermànica" dont as fa l'ipòtesi a l'ha dait lòn ch'a diso teorìa laringeal. La pì part djë studios ëd Pròto-Indoeuropengh al dì d'ancheuj a resto pro a postulé tre fonèma diferent, pitòst che na schwa ùnica sensa distinsion. Vàire studios a pòstulo fin-a dë pì, për spieghé d'andova a peulo rivé dj'àotri problema ant ël sistema vocal dël Pròto-Indoeuropengh. La pì part dj'arcostrussion ëd la *-ə- dovrà ant la veja literatura, con la notassion dël dì d'ancheuj a sarìa marcà coma *-h2-. Arferiment Ch'a varda ëdcò Epéntesi Vocal rotacisà Semivocal