Siviltà

Mapa dle siviltà prinsipaj. Siviltà a l'é na paròla che a l'é stàita dovrà an vàire manere colegà. Për prima còsa, la paròla a l'é stàita dovrà për riferisse a la part material e strumental dle culture uman-e ch'a son complicà an tecnologìa, siensa e division dël travaj. Ste siviltà a son normalment gerarchiche e urbanisà. Ant un ambient clàssich, la gent a l'é ciamà "sivilisà" për diferensiela dai barbar e da le culture primitive. Al di d'ancheuj la "gent sivilisà" a l'é diferensià da la "gent con cultura tribal". A-i é la tendensa a dovré la paròla ant na manera pi slargà, për vorèj dì pi o men la midema còsa ëd cultura. Donca la paròla a peul riferisse an manera slargà a qualsëssia amportanta e ciàira società uman-a. Ancò, ëdcò quand che la paròla a l'é dovrà an sto scond sens, soens a l'é limità mach a le società ch'a son rivà a un particolar livel ëd dësvilup, dzortot a la fondassion ëd sità. Ël livel d'avansament ëd na siviltà a l'é soens misurà dai sò progress ant l'agricoltura, ant ij longh viagi, ant la division dël travaj, ant l'urbanism. Peui, le siviltà a son caraterisà da vàire element secondari, com un sistem ëd traspòrt svilupà, la scritura, misure standardisà, moneda, sistem legaj e contratuaj, architetura e art, conossense matemàtiche e sientìfiche, metalurgìa, struture polìtiche, na religion organisà.