Vitòrio Alfé

	Artìcol prinsipal an lenga piemontèisa
	Version an parlà locaj: Astësan Bielèis Canavzan Langhèt Lissandrin Monfrin Noarèis Valsesian Valsusin
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì

Vitòrio Alfé Biografìa Ël cont Vitòrio (Tòjo) Alfé a l'era nà an Ast ai 16 ëd gené dël 1749 (bele che an soa àuto-biografìa a disa ai 17) e a l'é mòrt l'8 d'otóber dël 1803 a Firense. Soe lenghe mare a j'ero ël Piemontèis e ël Fransèis e për amprende l'Italian a l'ha dovù studié nen pòch. Alfé a l'avìa fàit na curta cariera militar: a l'era andà a l'Academia real ëd Turin e ai 2 ëd maj 1766 Carl Emanuel III a l'ha nominalo alfé dël regiment d'Ast. Ëd gené 1774, Alfé a l'ha dàit soe dimission da l'esèrcit. Al moment ëd la pijà dla Bastija, Alfé a l'era a Paris, anté ch'a cudìa a na neuva stampa ëd soe euvre. Dël 1792 a l'ha tramudà ëd fasson definitiva a Firense. A l'é sotrà an Santa Cros a Firense. Euvre Vittorio Alfieri, in Le opere di Vittorio Alfieri, 1809 Coma aotor an lenga piemontèisa, Vitòrio Alfé a l'ha lassane doi sonèt polémich. Prim sonèt Ël prim sonèt a l'é datà Roma, 23 avril 1783. A l'é stàit publicà, con d'àutri, dël 1786 a Martinsbough, an Alsassia, andoa as trovava con la contëssa d'Albany. A l'é belfé che con cost sonèt Alfé a vorèissa arbate a chèich crìtich ch'a l'avìa acusà 'd durëssa lë stil ëd soe prime tragedie. Son dur, lo seu, son dur, ma i parlo a gent ch'ha l'ànima tant mola e dëslavà ch'a l'é pa da stupì se 'd costa nià i-j piaso apen-a apen-a a l'un për sent. Tuti s'amparo 'l Metastasio a ment e a n'han j'orije, 'l cheur e j'euj fodrà: j'eròj a-j veulo vëdde, ma castrà, ël tràgich a lo veulo, ma impotent. Pure im dogn nen për vint fin ch'as decida s'as dev troné sul palch o solfegé, strassé 'l cheur o gatié marlàit l'orìa. Già ch'ant cost mond l'un l'àutr bzògna ch'as rija, l'è un mè dubiet ch'i veui ben ben rumié: s'l'é mi ch'son 'd fer o j'italian 'd potìa. Scond sonet Lë scond sonèt a l'é datà Roma, giugn 1783. S'l'é mi ch'son d'fer o j'italian 'd potìa l'era pa un dubi mai ch'a dvèissa andé (com i sento purtròp ch'ven d'arivé) a ferì ij Piemontèis pì an là dl'orija. L'é un mè dubièt, an soma, e as deuv nen pijé për voi pì ch'për l'Italia quanta a sia. E peui, d'un pòvr autor a la babìa, com a la vòstra, sfògh bzogna ben dé. Mè sonetass, pòst ch'a va comentà parlava an general e solament a coj ch'han, pì che 'l cheur, l'orija dlicà. Direu, s'a veulo vnì a'n comodament, ch'né lor 'd potìa né 'd fer mi son mai stà: o mi 'd fer doss, lor 'd pauta consistent. A pòrto sò nòm Concors Vittorio Alfieri Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse Gianrenzo P. Clivio - Profilo di storia della letteratura in piemontese