Wasan

Ël wasan (da wa, giaponèis, e san, càlcol) a l'é l'euvra matemàtica dësvlupà da chèiche scòle an Giapon ant un perìod che a ancamin-a vers la mità dël sécol ch'a fa XVII, cand ij Shōgun Tokugawa a l'han consolidà sò podèj. As dësvlupa ant l'isolament ëscasi total dël Giapon decretà dal regim dij Shōgun e a fa s-ciode un rafinà mond matemàtich. Ij sò studi a oten-o vàire sucess da la fin dël sécol ch'a fa XVII fin-a a la prima mità dël sécol ch'a fa XIX. Con la fin dël regim dij Shōgun, ëdcò ël wasan a ancamin-a a smortesse an pressa, fin-a a dëscomparì. Le scòle Ij matemàtich dël wasan a j'ero, ëd sòlit, organisà an scòle. Antra ij matemàtich ëd na scòla a-i ero dij rapòrt d'arconossiment tanme magìster e anlev. Soens un magìster a arvelava soe técniche ëd cont mach a coj ch'a lo arconossìo tanme magìster. Vàire magìster dël wasan ch'a l'avìo gnun-a àutra sorgiss ëd rédit ëstàbil as mantnìo mersì a l'ansegnament privà smonù da soa scòla. Coj ch'a frequentavo coste scòle, për sòlit a lo fasìo pa për anteresse d'aplicassion professional; an efet, ël but ëd lë studi dël wasan a l'era nen col ëd j'aplicassion. A la chestion ëd lòn ch'a servèissa la matemàtica, ij magìster dël wasan a rëspondìo soens con l'espression l'utilità dl'inutilità. La scòla dominanta dël wasan a l'é stàita cola ëd Seki.