Alfredo Trombetti

Glotòlogh e filòlogh, mèmber dl'Academia d'Italia. Alfredo Trombetti a l'era nassù a Bològna ai 6 ëd gené dël 1866, fieul d'Alfredo, travajeur dla càuna, e ëd Viola Mingozzi, ch'a travajava an na fàbrica dë stòfe. Trombetti a l'avìa frequentà le scòle elementar fin-a a la sconda o la tersa. Peui, da sol o con ëd magìster amprovisà, a l'ha amprendù ël dissegn e ij rudiment ëd vàire lenghe: fransèis, alman, castilian, latin, grech. A quìndes agn a l'é mòrtie sò pare. Chiel antlora a l'ha dovù travajé: da 'n barbé, peui da 'n bisotié e da 'n sartor. Antratant, a l'era stàit arcomandà al diretor dël seminari, për che chiel-sì a-j mostrèissa grech, àrabo e latin. Ël libré Guidi, anté che Trombetti a catava gramàtiche àrabe dë sconda man, a l'ha parlà ëd chiel a l'arnomà epigrafista e latinista Teodorico Landoni. Chiel-sì, an arconossend-ne le capassità d'amprendiment ëd le lenghe, a l'ha decidù ëd felo studié gavandlo da 'n botega. Ai 10 dë dzèmber 1883 a-i surtìa an sij giornaj La Patria e La Stella d'Italia na sòrt ëd sertificà, sot-signà da Gino Rocchi, Landoni, Giambattista Gandino e Giosuè Carducci, ch'a dasìa cont ëd le capassità dël giovo. Për conseguensa, la comun-a ëd Bològna a l'ha decidù d'assigné a Trombetti un sussidi strasordinari ëd 600 lire l'ann, për ch'a podèissa frequenté un cors dë studi regolar. Alfredo Trombetti a oten tòst la licensa al ginasi e a a l'é brilant ëdco al liceo. Dël 1891 a pija, con làuda, la làurea an litre. Antratant, dël 1890 a l'era mariasse con Virginia Patelli e dël 1891 a l'é nassuie soa prima cita Ida. A ancamin-a a travajé al ginasi ëd Cefalù, peui a Santa Maria Capua Vetere e a Monteleone Calabro, fin-a a oten-e la càtedra al liceo ëd Coni. A Coni, Trombetti a séghita ij sò studi lenghìstich: a l'ancamin dël 1903 a concor e a vagna ël premi real për la filologìa bandì da l'Academia dij Linceo con un travaj an quatr volum Nessi genealogici tra le lingue del mondo antico, an sla monogénesi dël lengage. Dël 1904, për l'anteressament dj'onorèivoj Cortese e Galimberti, a l'é nominà professor ordinari. Alfredo Trombetti a l'é mòrt ant ël dòp-disné dij 4 ëd luj 1929 al mar dël Lido ëd Venessia, massà da na paràlisi al cheur antramentre ch'a fasìa ël bagn dòp mangià. Ël discors comemorativ a soa sepoltura a l'é stàit ëtnù dal resior dl'Università ëd Bològna. Studi Trombetti a l'é stàit ël prim a arconòsse dël 1923 la sëmijansa dla lenga basca con le lenghe caucàsiche e con la famija sino-tibetan-a, antissipand l'atual arserca sl'antica lenga denecaucàsica. A l'é dzortut arcordà për soe teorìe monogenétiche confoma a le quaj tute le lenghe dël mond a ven-o da na lenga sola parlà ant la preistòria. Ant l'euvra L'unità a l'adoss dël langage a l'é spiegà la version dij fàit da soa mira: “Prima che tut l'antichità dl'òm, e donch dël langage, a peul pa esse stragròssa 'me cheidun a l'ha fortì. Àora, dagià che la diferensiassion lenghìstica as crea ant un temp dàit, mi i chërdo ëd podèj dé coma mìnim ël nùmer ëd 30 mila agn e coma màssim ël nùmer ëd 50 mila […] Nojàutr ij chërdoma che la monogénesi dël langagi a l'é n'argoment assè fòrt favorèivol a la monogénsi dl'òm” pàgine 19-20. Euvre (an italian) Alfredo Trombetti, L'unità d'origine del linguaggio (L'unità a l'adoss dël langagi), 1905, Bològna Alfredo Trombetti, Elementi di glottologia (Element ëd Glotologìa), 1923, Edission Forni, Bològna Alfredo Trombetti, Le origini della lingua basca (J'orìgin dla lenga basca), 1925, Edission Forni, Bològna