Alp

Vista dj'Alp dal satélit. N'ilustrassion semplificà ëd com che j'Alp a son formasse. J'Alp (an alman: Alpen; an fransèis: Alpes; an italian: Alpi; an sloven: Alpe; an ossitan: Aups/Alps; an arpitan: Ârpes) a son na longa caden-a ëd montagne an Euròpa. Geografìa J'Alp a parto da l'Àustria e la Slovenia a est, a passo për Italia, Svìssera, Liechtenstein e Germania fin an Fransa a òvest. La pì àuta montagna dj'Alp a l'é ël Mont Bianch (4.809 méter), an sël confin tra Fransa e Italia. J'Alp a son dividùe an Alp Ossidentaj e Alp Orientaj. La division a l'é arlongh la linia tra ël Lagh ëd Costansa e ël Lagh ëd Còm, arlongh ël Ren. J'Alp Ossidentaj a son pì àute, ma la caden-a sentral a l'é pì curta e curvà; a son an Italia, Fransa e Svìssera. J'Alp Orientaj a son pì dëstendùe, da l'Àustria, la Germania, l'Italia, ël Liechtenstein, la Slovenia e la Svìssera. La ponta pì àuta dj'Alp Ossidentaj a l'é ël Mont Bianch, 4.809 méter, peui a-i é 'l Mont Bianch ëd Courmayeur, 4.748 méter, la Ponta Dufour, 4.634 méter, ch'a l'é la ponta pì àuta dël massiss dël Mont Reusa e ël Dom, 4.545 méter. La ponta pì àuta dj'Alp Orientaj a l'é ël Piz Bernina, 4.049 méter. Miraco le località pì avosà për ël torism a son cole dj'Alp Ësvìssere. Spece vivente An sj'Alp a vivo 30.000 spece animaj e 13.000 spece vegetaj. Spece animaj caraterìstiche a son l'ors brun, ël bochetin, ël camoss, ël luv, la lince, l'òja real. As conto 20.000 invertebrà, 200 osej ch'a nidìfico, 80 mamìfer, 80 pess, 21 anfibi, 15 rétij. Antra ij vegetaj, a-i son pì che 5000 bolè e 2500 lìcher.