Architetura cinèisa

Schema d'anchërna con modion fra colòna 'd supòrt e 'n coercc con vàire spiuvent, pijà dal tratà d'architetura cinèisa Yingzao Fashi, 營造法式 (1103 dGC) ëd Li Jie L'Architetura cinèisa a l'é në stil d'architetura dësvlupà pr'ëd milen-e d'agn an Cin-a e an Asia oriental. Ij prinsipi struturaj dl'architetura cinèisa a son restà pì o men j'istess ant ël cors dël temp. Ij detaj decorativ a son stàit ij soj a cangé. Fin da la Dinastìa Tang l'architetura cinèisa a l'ha avù na granda anfluensa sjë stij architeturaj ëd Corea, Vietnam e Giapon. « L'architetura ëd Cin-a a l'é veja tanme soa sivilisassion. Da minca sorgiss d'informassion (literaria, gràfica, dimostrativa) a-i é la ciàira evidensa che ij Cinèis a l'han sèmper argiojì ëd sò meud ëd costrussion vernacolar ch'a l'é stàit mantnù con sòj caràter da la preistòria al dì d'ancheuj. Ant la granda zòna dal Turkistan Cinèis al Giapon, da la Manciuria a l'Indocin-a fransèisa dël Nòrd, as costumava batì ant l'istessa manera; e costa a l'era la zòna d'anfluensa coltural cinèisa. Ël fàit che es meud ëd batì a l'é përpetuasse për pì che quatr mila agn ant un teritòri tant ëspantià restand n'architetura viventa e mantisend sòj prisipaj caràter con tute j'arpetùe anvasion strangere (militar, anteletuaj e spirituaj) a l'é 'n fenòmen comparàbil mach a la continuità dla siviltà dont a l'é part antëgral.  » (Liang, Ssu-ch'eng) Arlongh ël sécol ch'a fà XX j'architet cinèis ispirà da l'Ossident a l'han tentà 'd mës-cé l'architetura tradissional cinèisa con l'architetura modernista (ëd sòlit pr'ël goern), con un sucess limità. An dzorpì, con ij posson al dësvlup metropolitan dla Cin-a dël dì d'ancheuj a venta batì pì an pressa e espluatand pì 'l seul e sòn a veul dì che ant le grande sità la domanda 'd costrussion cinèise tradissionaj, ch'a conto normalman men che tre pian, a l'é drocà favorend l'architetura moderna. Comsëssìa l'adressa dj'artisan tradissionaj, dont minusié, meisdabòsch, murador e pré a l'é ancor praticà ant le cà vernacolar ant la campagna. Trat Pavajon dla Sità Proibìa ëd Pechin con sò fòrt slans an larghëssa Slans orisontal Ël prim trat dl'architetura tradissional cinèisa a l'é lë slans orisontal, anté ch'as nòto 'd piataforme greve con un grand coercc ch'a smija floteje ansima, mentre le colòne e ij trames verticaj a arsàuto pòch. Sòn a contrasta motobin con l'architetura ossidental, che nopà as dësvlupa vers l'àut e vers l'ancreus. L'architetura orisontal a marca l'amponensa dla larga part frontal dij palass. Ij pavajon e 'j palass dla Sità Proibìa, pr'esempi, a l'han dij coercc assè bass se comparà con ëd palass con l'istessa fonsion an Ossident, ma sò aspet esterior a fa revé l'ambrass total dla Cin-a imperial. N'àutr clàssich esempi a l'é 'l Palass Mukden ëd Shenyang, an Manciuria, meison imperial dla Dinastìa Qing (1616-1910). Chèiche idèje architetòniche cinèise a son stàite arpijà da l'architetura ossidental moderna, 'me da Jørn Utzon. Sòn, as capiss, a rësguarda nen le pagòde, ch'a son dij compless d'edifissi spessìfich ch'a mostro pitòst lë slans vertical. La pagòda dle Ses Armonìe a Hangzou, dovrà 'me far dël pòrt Slans vertical Le costrussion verticaj cinèise a son le pagòde, dle tor bodiste, evolussion dle stupe indian-e për la conservassion dj'arlichie. Tutun le pagòde a son ràire ant ël vast teritòri cinèisa e a son marcà da 'n ritm dë spiuvent con un coercc final an cò. Le prime (II sécol) a l'ero tute 'd bòsch, con forma quadrà, nen pì àute che sinch pian, con ansima la stupa o 'd gulie ariondà e a l'ero fàite ant ël sènter-òvest dël pais. A-i në resto pa ëd col temp (la pi veja ch'a-i resta ëd bòsch a l'é dël sécol ch'a fà XI ant la region dël Shanxi). Contut sòn i-j conossoma grassie a le piture e le scolture antiche ch'a-j figuro. Ant la region dl'Henan as treuvo 'd pagòde fàite 'd mon e bòsch ansema, dont ij rest pì vej a son dël sécol ch'a fà VI. A l'avìo forma otagonal e a rivavo a 'dcò a 40 méter d'autëssa. Dël sécol ch'a fà VII con la Dinastìa Tang a son spantiasse torna le pagòde quadrà, viaman pì àute, 'me la Granda Pagòda dl'Òca Sërvaja a Xi'an, àuta 60 méter. Dal sécol ch'a fà X as batiss torna 'd pagòde con eut còte, ch'a carateriso le dinastìe Shang, Yuan e Ming. D'es perìod as arcòrda la Pagòda dle Ses Armonìe a Hangzou che tutun a l'avìa pa 'd but religios, ma a l'é servìa 'me far dël pòrt. Con la manciurièisa Dinastìa Qing (Sécol ch'a fà XVI) a son fasse ëd pagòde speciaj ciamà dagobe, dzortut ant la Cin-a dël nòrd, con gust indian, na fondamenta cubica e na forma dròla da bota larga con ël còl longh. L'antich borgh ëd Lijiang an stil Song/Yuan, region dël Yunnan Simetrìa N'àutr amportant caràter dl'architetura cinèisa tradissional a l'é la simetrìa, sìmbol d'echilibri dlë spìrit. La simetrìa a l'é daspërtut ant la veja Cin-a, dovrà ant le cassin-e tanme ant ij palass djë sgnor. Cand a l'era possìbil, ëdcò jë slargament dla cà a mantnisìo la simetrìa. Contrastand con stà nòrma, ij giardin cinèis a tento 'd mimé la natura e a veulo creé 'd fluss spirituaj e donch progetandje a son soens realissasse 'd forme iregolar. Esempi d'ansidit poss ëd lus Machëtta ëd na cà Siheyuan con soa cort a l'anterior Cort Le cà cinèise a son fàite 'me le domus roman-e. A edìfico tut ël lòt ëd teren ëd propietà sensa lassé 'd bordure lìbere e a saro jë spassi duvert ant dle cort, pì grande (cort interiore, 院) o pcite ("poss ëd lus",天井). La cort interiora, assè larga, a l'é spantià ant ël nòrd, anté ch'a-i son sti spassi veuid sircondà da 'd ciabòt lià fra lor diretaman o con dle verande, tuti orientà vers sud e protegiù daj vent frèid dël nòrd. Ij poss ëd lus a son spantià ant ël sud. A son ëd ciòstr motobin cit ch'as lasso duvert fra ij coercc ëd le cà batìe tute vzin-e l'un-a con l'àutra. Sòn a l'é dovù a l'àngol dël Sol ch'a cangia da nòrd a sud e a sud na cort tròp larga a lasserìa scaudé j'abitassion. Nopà parèj a resto pì sombre e donch pì frësche. Ij poss ëd lus a servo 'dcò për archeuje l'eva dla pieuva, pròpe 'me ant j'impluvium roman, e 'dcò për deje aria a le stansie. Gerarchìa Ant l'architetura tradissional cinèisa la strutura geràrchica, l'amportansa e l'utilisassion dj'edifissi e dipendo sémper an manera s-ciassa da la sistemassion dla costrussion sël lòt o ant ij pless. J'edifissi con portaj sël front dla propietà a son considerà pì amportant ëd coj con front da banda; le costrussion pì leugne dal front dla propietà a son le men amportante. Tutun j'edifissi ant la part daré e pì privà e stërmà dla propietà a son considreà con pì rëspet e arzervà pr'ij mèmber pì vej e savi dla famija, pitòst che j'edifissi vzin al front, ch'a son dovrà prinsipalman pr'ij servidor. Ant ij pless con pì che na cort, la cort sentral e j'edifissi dantorn a son considerà pì amportant che coj leugn, për sòlit dovrà 'me depòsit dle rumente, dle proviste e dël zibiè o për le cusin-e. Geomansìa e concet cosmològich L'architetura cinèisa da l'achit a l'ha dovrà 'd concet dla cosmologìa cinèisa 'me 'l feng shui (geomansìa) e 'l Taoism për architeté la costrussion e l'aspet sia ant le cà comun-e, sia ant le costrussion imperiaj e religiose. Sòn a anclud l'usage ëd: Trames bele dnans a l'intrada 'd cà, dovù a la superstission che j'afé gram a viagio an linia drita. Statue metàliche ëd Fu, Lu e Shou, ch'a pòrto boneur ant le cà cinèise Talisman e figure 'd boneur: De sla pòrta, figurà për avisé le gramissie e ablì 'l boneur. Fu Lu Shou (福祿壽 fú-lù-shòu), tre përsonificassion dle stèile che scond la tradission cinèisa a pòrto bon-a sòrt (àster Fu Xing, 福星), longa vita (àster Lu Xing, 寿星) e bon-a nomea (àster Shou Xing, 祿星) a son smonùe bin dnans a cà, marlàit con ël dit "le tre stèile a son presente" (三星在 sān-xīng-zài). Animaj e frut ch'a son sìmboj ëd prosperità e boneur, 'me ratevolòire e pom-granà. L'anliura fra ij concet a l'é soens otnùa con dij rébus. Orienté la strutura con sò daré vers ël paisage pì alvà e montos e assigurand la presensa d'eva vzin-a dnans a la cà. Ëd sòlit as pensa 'dcò a fé 'n daré sensa fnestre vers nòrd, d'andoa a riva 'l vent frèid invernal. D'armeuj, ëd baciass, ëd poss e d'àutre sorgiss d'eva a anrichisso 'l compless. L'usagi ëd chèich tinta, nùmer o l'orientassion dl'edifissi a arflet la superstission cinèisa ëd na sòrt d'imanensa, anté che la natura 'd n'afè a peul esse tuta contnùa ant soa forma, sensa d'arferiment a n'ent astrat ('me l'ànima dla coltura ossidental). Bele che la tradission ossidental a l'ha scrivù vàire test sl'aplicassion dla geomansia a l'architetura cinèisa, ij cinèis a l'han teorisà pòch s'ës soget e a l'han pijà sémper e mach un test, dont ël tìtol a l'é Kaogongji. Contut, j'idèje sl'armonìa còsmica e l'órdin dla sità a son stàite ëd sòlit aplicà a livel assè sempi. A l'é maj stàita trovà na Sità ideal conforma a ste nòrme. L'arcostrussion ëd Pechin ant ij sécoj XV e XVI a resta 'l mej esempi ëd pianificassion urbanìstica cinèisa. Classificassion dle struture Ën pavajon ant ël Giardin Zhuozheng ëd Suzhou, un dij pì soasì giardin cinèis. Plafon a cassion zaogingh ant n'ala dël Musé 'd Palass, ant la Sità Proibìa Ant la Lenga cinèisa la classificassion architetural a l'é fàita përparèj (nòm fòra parèntes an Alfabet cinèis tradissional): 亭 (Alfabet cinèis sempi: 亭; Trasliterassion pinyin: Tíng) tingh, pavajon cinèis 臺 (Alfabet cinèis sempi: 台; Trasliterassion pinyin: Taí) taj, trasse 樓 (Alfabet cinèis sempi: 楼; Trasliterassion pinyin: Lóu) lo, edifissi con pì che un pian 閣 (Alfabet cinèis sempi: 阁; Traslitrassion pinyin: Gé) ge, pavajon àut doi pian 軒 (Alfabet cinèis sempi: 轩; Traslitrassion pinyin: Xuān) xuan, veranda vëdrià 塔 ta, pagòda cinèisa 榭 xie, pavajon o cà con trassa) 屋 wu, stansie arlongh ëd coridor coatà 斗拱 (Trasliterassion pinyin: Dǒugǒng) dogòngh, modion d'anchërna, a reso 'd trav o ij curnison djë spiuvent, a son soens dovrà an filonghere con ël sol but d'archinché. 藻井 (Trasliterassion pinyin: zǎojǐng) zaogingh, plafon a cassion dovrà ant ij palass pì sgnor. Costrussion Ij materiaj e soa stòria Nopà che d'àutri materiaj ëd costrussion, ël bòsch dle veje struture a son nen dzorvivùe përchè a son men fòrte contra j'antemperi e a son nen arzistent al feu, oltra 'l fàit natural d'esse sogetà a marse con ij sécoj. Bele che a resta confermà l'esistensa 'd pagòde motobin pì antiche, cola pì veja esistenta a l'é la Pagòda Songyue (523 dGC), fàita 'd mon. A l'é për sòn ch'a l'ha arzistù ai sécoj. Da la Dinastìa Tang (618-907) an sà, mon e ròch a son vnù viaman pì comun e a l'han rampiassà j'edifissi 'd bòsch. Ij prim dë sta transission as vëddo ant ij proget ëd costrussion 'me 'l Pont Zhazhou finì dël 605 o la Pagòda Xumi dël 636, combin che sti materiaj a son rëscontrà ant dle tombe ëd dinastìe precedente. Figura:Zhaozhou Bridge.jpg |Ël Pont Zhaozhou, ciadeuvra d'angegnerìa batìa sot ël goern dla dinastìa Sui fra 'l 595 e 'l 605 dGC. A l'é 'l pì vej pont ëd pera con le spalëtte dl'arch dësvuidà e mach na lus. A l'ancamin dël sécol ch'a fa XX, a-i ero pa 'd palass dla Dinastìa Tang tùit ëd bòsch ancor esistent; ël pì vej rest tut ëd bòsch a l'é stàit ël pavajon Guanyin dëscorvù dël 1931 al Monasté ëd Dule e datà dël 984 dGC durant la Dinastìa Song. Sòn a l'é stàit fin-a che dël 1937 ij dot d'architetura Liang Sicheng (1901–1972), Lin Huiyin (1904–1955), Mo Zongjiang (1916–1999) e Ji Yutang (1902–1960) a l'han dëscorvù che la Granda Ala Est dël templi ëd Foguang sël Mont Wutai ant la region dël Shanxi a l'era con bon-a sigurëssa datàbil a l'ann 857. N'ann dòp a l'é stàita trovà n'àutra ala a lë vzin templi ëd Nanchan datàbil dël 782. Dël Neuv-sent a l'han trovà ses costrussion ëd bòsch dl'era Tang. Mentre l'Ala Est dël Templi 'd Foguang a mostra mach ses sòrt diferente d'anchërne dogòngh, la pagòda pì veja ancor arzistenta tuta 'd bòsch, la pagòda ëd Fogong dl'era Liao (sécol ch'a fà XI), a mostra sinquantequatr sòrt d'anchërne dogòngh. Ij prim mur e le prime fondamente an Cin-a a l'ero fàite 'd tera batùa e viaman ij mon e la pera a son vnù pì dovrà. Sòn a peul esse notà an vàire trat pì antich dla Granda Muraja ëd Cin-a, mentr ij tòch pì neuv ch'a së sciàiro ancheuj a son d'arnovament dl'era Ming (1368–1644). Tòch component la strutura Anchërna con modion fra colòna, architrav e curnison (part dël dogòngh) Coercc ëd cop colorà con dë spatussant ornament da coercc. Particolar dël canton ëd coercc con le trav dla pantalera. Fondassion: La pì part dj'edifissi a son tipicaman drissà s'ëd piataforme (臺基) 'me fondassion. Ij trav struturaj verticaj as fondo s'ëd pedestaj (柱础) ch'a peulo 'dcò avej 'd plint ancreus. Ant le costrussion pòvre le piataforme a son gnanca sternìe. Dësnò a së sternìo con mon o siràmiche. Ant ij cas pì sempi ij trav drit a son piantà ant ël teren. Ant le costrussion pì soasìe le fondassion a son ëd pera o tera batùa sternìa 'd pera, con pedestaj grev ëd pera gravà për suportè 'd travon motobin gròss. Ij trav drit a pògio e bogio nen da sò pedestal nomach grassie a la frission e pression dla strutura ch'a reso. Trav portant: Dij gròss trav, ëd sòlit ëd tronch artajà, a l'han ël ròl dë struture portante dël coercc e dë struture portante dij trames esterior e interior. Sti trav a son trocionà fra lor diretaman o con dë struture ch'as gionto, gropà diretaman o indiretaman con dij modion. As sa nen 'me j'antich costrutor a riussìo a posissioné e drissé jë stragròss paloch portant. Mortèisa e tnon dij trav da tle e tirant, pijà dal tratà d'architetura cinèisa Yingzao Fashi ëd Li Jie stampa dël 1103 dGC Liure struturaj: Ij tle 'd bòsch a son fàit con mach d'anchërne, da ràir con ëd còle o 'd ciò. Ste sòrt ëd gionzure struturaj semi-rèide a përmëtto a la strutura 'd bòsch d'arziste a la torsion e a la deformassion sota àuta compression. La stabilità a l'é garantìa grassie a pesant trav e coercc ch'a fërmo bin lòn ch'a l'é batì an sël teren. Minca tòch e técnica a l'ha na fonsion ëstudià contra ij frequent taramòt e j'edifissi a peulo sghijé, pieghesse, surbì le scòsse, le vibrassion e 'l bogé dël seul sensa 'd dann grev a la strutura. Muraje: A l'era comun l'usage ëd fassade continue o 'd pòrte-panej për dserne le stansie o saré d'edifissi, con la tendensa general dë stermè l'amponensa dle muraje portante ant le costrussion pì soasìe e sgnore. Comsëssìa, con la ridussion dla disponibilità d'erbo ant le dinastìe pi tarde, l'usage 'd muraje portante ant j'edifissi nen dël goern o religios a l'é montà, e a son spantiasse ij mon e la pera. Coercc: ij coercc piat a son insòlit mentre ij coercc a pignon a son daspërtut ant l'architetura tradissional cinèisa. Ij coercc a son batì ansima a 'd tle spiuvent pogià diret sle colòne drite portante. Ant le costrussion ëd class pì àuta ij trav portant dël coercc a son tnù da 'd complësse filonghere 'd modion dogòngh ch'a-j gropo indiretaman a le colòne drite portante. A-i son tre sòrt ëd coercc cinèis: spiuvent drit: Tèit con na pendensa sola. A son ij pì conòmich e as treuvo ant le cà comun-e. spiuvent : Coercc con doi o pì session con pendensa diferenta. Sti coercc a son dovrà ant le costrussion ëd gran class, daj palass dij sitadin sgnor ai palass amportant. spiuvent sirognà: Ël coercc pì soasì e costos dont le trav a son sirognà con ij curnison ch'a tendo vers l'àut. Costa sòrt a l'é arzervà pr'ij templi e ij palass, combin ch'a peul esse trovà 'dcò ant le cà pì spatussante. Ant ël prim cas ij coercc a son ëdcò ornà con dle figure ëd siràmica. Cò 'd coercc: ël cò 'd coercc ëd na granda ala a l'é 'd sòlit dzormontà da na crësta 'd cop e statue con un but decorativ tanme col ëd bloché ij seuli dij cop djë spiuvent. Tùit ij passaman a unisso fonsion pràtica a fonsion estètiche grandiose, prinsipalman ant ij palass pì rich. Ant chèice region as costumavo ij matouqiang (literalman muraje a testa 'd caval), ëd tëgge muraje fra le cà ch'a sorpasso ël tìmpan dël coercc e l'han la fonsion ëd contnì lë spantiament dij feu fra le cà e dë slontané le brase dai fornej davzin. Sòrt architeturaj Comun-a Le cà comun-e, dij buròcrat, botegàire o paisan, a l'han un model ëstabilì: al sénter dla costrussion a-i é un cit templi për ij dé e ij cé, dovrà durant le feste. A le bande a-i son le stansie da let pr'ij vej, antant che ant le doe ale dl'edifissi a stan ij familiar pì giovo, tanme 'l salòt, la sala e la cusin-a, bele che motobin soens ël salòt a l'é vzin al sénter dla cà. Marlàit le famije numerose a vnisìo tant grande ch'a ventava batì un-a o doe ale neuve. Sòn a dasìa a la cà na pianta a forma d'U, con na cort dëdnans dovrà pr'ij travaj agrari; ij mërcandin e ij buròcrat a preferìo saré la fassada con un grand rastel. Tùit j'edifissi a dovìo rëspetè la lej local ch'a stabilìa 'l nùmer dij pian, la longheur dla costrussion e le tinta ch'as podìo dovré, conforma a la class sossial dël padron. Imperial Tor ëd canton dla Sità Proibìa con tìpich coercc ëd cop giàun, mur rosse e muraje 'd pera bianca A esisto d'element architeturaj ch'a son arzervà nomach për lòn ch'a l'é batì për l'imperator ëd Cin-a. N'esempi a son ij cop giàun; ël giàun a l'era 'l color imperial e ij cop giàun a archinco ancor la pì part dj'edifissi dla Sità Proibìa. Ël Templi dël Cel a deuvra tutun ëd cop bleu ch'a son giusta 'l sìmbol dël cel. Ij coercc a son apopré sémper sostnù da tanti modion compless (ij dogòngh), un trat comun mach con ij pì amportant edifissi religios. Le colòne 'd bòsch dj'edifissi, tanme le surfasse dij mur a son soens piturà 'd ross. Ant le pagòde nopà as deuvra 'l nèir, conforma la chërdensa ch'a conta che ij dè a son ablì da 's color. Ël dragon cinèis, blason dl'imperator, a l'era motobin dovrà ant l'architetura real, pr'esempi sij coercc, trav, plint e portaj. Mach j'edifissi dovrà da la famija imperial a podìo avèj ij neuv Jian (间, j'antërcolòne); e ancor, mach le pòrte dovrà da l'imperator a podìo avèj sinch arch, con col sentral arzervà mach a l'imperator midem. J'edifissi a l'ero orientà vers sud, sémper con la sòlita rason d'esse protet dal frèid vent dël nòrd. Pechin a l'é vnù la capital dla Cin-a dòp l'anvasion mòngola dël sécol ch'a fà XIII, completand la migrassion vers Est dla capital cinèisa ch'a l'era ancaminà durant la Dinastìa Jin. Ël monté al tròno dij Ming dël 1368 a l'ha torna mnà l'autorità cinèisa e a l'ha fissà a Pechin sò sénter ëd podèj imperial për ij sinch sécoj apress. L'imperator e l'imperatris a vivìo ant ij palass arlongh l'ass sentral dla Sità Proibìa, ël prinsi ardité ant la banda est, soe fomne ant la part darera. Tutun durant la mità dël perìod Qing, la cà dl'imperator a l'era stàita tramudà a la banda ossidental dël pless. La numerologìa a l'ha anfluensà l'architetura imperial ëd fasson fòrta e sòn a së s-ciàira pr'esempi ant l'usage dël neuv an vàire costrussion (ël neuv a l'é considerà 'l mej numer) e a l'é costa-sì la rason përché la Sità Proibìa 'd Pechin as dis ch'a l'ha 9999,9 cambre, pen-a sota le mìtiche 10000 stansie celeste. L'amportansa dl'Est (d'andoa as alva 'l Sol) ant l'orientassion e posission dj'edifissi imperiaj a l'é na forma 'd cult solar comun-a a vàire colture antiche. Le tombe e ij mausolé dij mèmber dla famija imperial, 'me pr'esempi le tombe dla Dinastìa Tang dël sécol ch'a fà VIII, ël mausolé Qianling, a peulo 'dcò esse pijà 'me tòch dla tradission d'architetura imperial. Costi baron ëd tèra e piràmide ch'as àusso dal livel dël seul con dle stansie a vòlta e dij poss ipogeo a armonto almanch al Temp dij regn an guèra. Templi dël Cel, Pechin Religiosa Ëd sòlit l'architetura bodista a séghita lë stil imperial. Ij grand monasté bodista, ëd sòlit, a l'han na cambra d'intrada anté ch'as treuva na statua ëd Bodhisattva con peui un grand salon con le statue 'd Boda. J'alògg dij monio e le monie a stan da le doe bande. Cheidun dij pì grand esempi dë sto stil a ven-o daj templi 'd Puning e Putuo Zongcheng, dël sécol ch'a fà XVIII. Ij monasté bodista a presento marlàit ëd pagòde ([stupe), ch'a peulo goerné j'arlichie 'd Gautama; le pagòde pì antiche a tendo a avèj quatr còte, mentre le pì tarde a son otagonaj. L'architetura taoista, tra l'àutr, a-j va dapress ëd sòlit a lë stil popolar. L'intrada a l'é spostà da banda, për la chërdensa che ij demon a podrìo intré ant l'edifissi. Contra ij bodista, ant ij templi taoista 'l de prinsipal a sta ant la prima stansia, ij de minor a stan ant le caplin-e daré o lateraj. La pì àuta costrussion pre-moderna 'd Cin-a a l'é stàita batìa sia con dij but religios che militar. A l'é la pagòda Liaodi dël 1055 dGC, àuta 84 méter, che a l'ancamin a servìa mach për completé e binè la costrussion dël monasté 'd Kaiyuan ant la veja Dingzhou, ant la region dl'Hebei. Peui a l'é stàita dovrà ëdcò tanme tor ëd guardia daj soldà dla Dinastìa Song për vaité le mòsse dij nemis dla Dinastìa Liao. Vilage Hakka Vilage hakka con sòj ùnich pless tond Ij vilage dij pòpoj Hakka a son ëd grande struture anté che vàire famije a vivo an comunità. Lë stil dë ste costrussion a l'é tìpich mach dij pòpoj Hakka ant la Cin-a dël Sud (Hakka a resta "Kè-jiā" 客家 an lenga cinèisa mandarin-a). Ste struture a son progetà për ch'a sia belfé difendje e a son fàite con n'intrada e gnun-e fnestre al pian teren. Nòte