Bibia

La Bibia ëd Gutenberg La Bibia (dal grech βιβλία = biblìa, plural ëd biblìon, a veul dì lìber) a l'é 'l test sacrà ëd la religion ebràica e ëd cola cristian-a. A l'é ciamà 'dcò Sacre Scriture o Paròla 'd Nosgnor, për armarché l'inspirassion divin-a che a l'ha mnà ij sò autor a scrivla. A l'é formà da lìber diferent për orìgin, géner e composission, scrivù ant un temp assé grand e dont vàire a l'ha a la sorgiss na tradission oral motobin longa. A smija che 'l test bìblich a sia stàit ëscrivù apopré an 1000 ani. An fasend un paragon con la Tanakh (Bibia ebràica), ël cristianesim a l'ha giontà vàire lìber: parèj le Scriture as peulo dividse an Vej Testament (o veja aleansa), dont ij test a son ëstàit scrivù anans ëd la vita 'd Gesù ëd Nàsaret, e Neuv Testament (o neuva aliansa), che a conta la "bela neuva" dla vnùa dël Mëssìa. Bibia ebràica e samaritan-a Ël Pentatéuch samaritan ëd Nablus (sécol ch'a fa XIII) Ël tèrmin "Bibia ebraica" a l'é dovrà për arfesse ai test sacrà ëd la religion ebràica. An efet costa costuma a l'é sbalià përchè la paròla Bibia a ven dal grech (a veul dì mach lìber), e ël tèrmin a l'é pa dovrà gnanca da j'ebreo. A l'é pì giust ël tèrmin Tanakh, acrònim sensa significà ant la lenga ebrea e formà da le prime litre dle part che a formo 36 lìber. Torah (= Lèj o 'dcò Amaestrament; Pentatéuch = 5 stucc an grech) Neviim (= Profeta, peui dividù an profeta anterior e posterior) Ketuvim (= Scrit agiogràfich = sacrà, scrit an grech) Tuti ij lìber ëd la Bibia ebrea a son ëstàit scrivù dzoratut an ebreo con ëd le part an aramàich. Ant l'ebraism antich a-i ero dle division, ij saducé a pensavo che mach la Torah a fussa sacra, e dai temp antich ij samaritan a l'han ancora posission sìmij, an considerand coma canònich nomach ël Pentatéuch e 'l lìber ëd Giosué. Le veje comunità ebree ëd lenga greca, ancheuj dëstissà, a dovravo un cànon pì grand ëd col dovrà ancheuj da j'ebreo, l'ansidit cànon lissandrin, derivà da la version djë stanta dla Bibia. Ant ël prim sécol dòp Crist për l'ebraism a ven finalment dovrà ël cànon palestinèis, pì cit ëd col lissandrin. Vardé ëdcò: Lista dij lìber dël Vej Testament Bibia cristian-a La Bibia cristian-a a comprend l'Antich Testament e 'l Neuv Testament, che a l'é nomach cristian e a parla dla vita e dj'euvre 'd Gesù ëd Nàsaret e dla pen-a nàita Cesa apostòlica. Le Cese catòliche e cole ortodòsse a deuvro 'l cànon lissandrin (con quàich diferensa), che a comprend ëd lìber sia an ebreo che an grech. Ij lìber che a fan nen part dël cànon ëd la Bibia ebrea a son ciamà deuterocanònich. A l'ancamin, squasi tute le cese protestante, ëdcò con dle diferense gropà a dij periòd diferent, a son arfasse (për l'Antich Testament) al cànon ebreo, ma al di d'ancheuj la pì part a aceta ëdcò ij lìber deuterocanònich. Ëdcò për ël Neuv Testament, scrivù an grech (ëdcò se miraco l' evangelista Maté a l'ha scrivù ël lìber ch'a-i é a la sorgiss ëd sò evangeli an ebreo o an aramaich), ant l'età antica a-i ero dle diferense tra le cese dzora 'l nùmer ëd lìber da pijé an considerassion coma inspirà da Nosgnor. Dzoratut a-i ero 'd dubi dzora le epistole nen scrivue da Pàul ëd Tars e sl'Apocaliss. La Bibia an Piemontèis An Wiki Surgiss i peude trové ël progèt ëd tradussion dla Bibia an lenga piemontèisa, ch'a l'é a në stadi motobin avansà.