Costantino Nigra

Costantino Nigra Diplomàtich, filòlogh, poeta e scritor. Lorenzo Costantino Nigra a l'era nassù j'11 ëd giugn dël 1828 a La Vila ëd Castelneuv, al di d'ancheuj Castelneuv Nigra (dël 1928 ël pais a l'ha pijà sò nòm da chiel) e a l'é mòrt ël 1m ëd luj dël 1907 a Rapallo. A l'era fieul ëd Ludovico, sirògich durant le guère napoleòniche e d'Anna Caterina Revelli. A l'avìa pijà la passion filològica da 'n sò barba, l'orientalista Gian Bernardo De Rossi. Dl'anfansia ëd Nigra i soma ch'a l'avìa pijà part a n'arpresentassion ëd Natal, 'me ch'a conta chiel ant ël lìber Rappresentazioni popolari in Piemonte. Da masnà a l'é rivaje n'assident ch'a l'ha marcalo: an giugand a cirimela a l'ha daje un colp ant l'euj a sò frel Michelangelo, ch'a l'é vnù bòrgno 'd col euj. Finì jë studi superior, mersì a na borsa dël Colege dle provinse, Nigra a l'é anscrivusse a l'ha facoltà 'd drit ëd l'Università ëd Turin. Dël 1848 a l'ha combatù tanme volontari ant la prima guèra d'indipendensa: a Peschiera, Santa Lucia, Colmasin, Gòito, Rivoli Veronese (andoa a l'é stàit ferì a 'n brass) e a Noara. Durant ël perìod d'arcòver a l'ha amprendù a scrive con la snistra. Laureasse an drit, dël 1851 a l'é intrà 'me volontari sensa stipendi al ministé dl'agricoltura e dël comersi. A l'ha travajà ëdcò al ministé dlë strangé e a l'é vnù segretari dël pressident dël consèj Màssim D'Asèj. Sempe sota D'Asèj, a l'ha fàit ël ministr dle finanse, peui rampiassà da Cavour. Soe capassità ëd travaj a j'ero apressià da Cavour, sucessor ëd D'Asèj, e ai 4 ëd novèmber 1852 Cavour a l'ha nominalo sò segretari particolar. Dël 1855 a l'ha compagnà Vitòrio Emanuel II e Cavour a Paris e a Londra. An costa ocasion a l'ha fàit conossensa con la contëssa ëd Castion. A l'é mariasse dël 1855 con Emerenziana Vegezzi Ruscalla, ëd des agn pì giovo che chiel, e dël luj 1857 a l'é nassu-ie sò fieul Lionello. Chiel e soa fomna a andasìo nen vàire d'acòrdi për caràter, e a passeran la pipart ëd soa vita separà, bele che peui a sio stàit sotrà ansema. L'atività diplomàtica Dël 1856 Nigra a l'era ël cap ëd gabinet ëd Cavour al congress ëd Paris, ch'a sarava la guèra ëd Crimea. Motobin agradì da Napoleon III e da soa fomna, l'amperatris Genia ëd Fransa, apress ël rëscontr Nigra a l'é stàit l'antërmediari fidà antra l'amperador e Cavour e a l'ha mnà con sucess le tratative segrete che a l'han ëmnà al rëscontr ëd Plombières dël 1858, anté ch'a son ëstàite butà le base dl'aliansa fransèisa-piemontèisa e dla sucessiva guèra d'indipendensa dël 1859. Dapress a son ëstàit an vàire a tajeje 'l colet, an disend ch'a l'avèissa na relassion con l'Amperatris Genia, relassion, però, dont a-i son mai sta-ie dle preuve. Dël 1870 a l'é comsëssìa pròpe chiel a giuteje a l'amperatris a scapé dal Palass ëd le Tuileries, assedià da la popolassion ëd Paris an arvira, dapress a la sconfita ëd Sedan ch'a l'ha mnà a droché sò òmo. Ancarià d'afé a Paris da l'ancamin dël 1860, apress Nigra a l'é stàit mandà da Cavour a Nàpoli tanme ministr ëd le provinse meridionaj da banda dël leu-tenent general prinsi ëd Carignan dal gené al maj 1861. Cand Napoleon III a l'ha arconossù ël regn d'Italia ant ël 1861, Nigra a l'é tornà an Fransa tanme ministr-resident e për vàire agn (fin-a al 1870) a l'ha avù un ròl amportant ant j'afé polìtich. A l'é peui stàit ambassador dël regn d'Italia a San Peroborgh (dal 1870 al 1882), a Londra (dal 1882 al 1885) e a Vien-a (dal 1885 al 1904, cand a l'ha livrà soa cariera diplomàtica e a l'é artirasse a vita privà). A Paris, dël 1870, s-ciopaje la guèra fransèisa-prussian-a, a l'é oponusse a l'antërvension italian-a da banda dla Fransa, dont cheidun a parlava, e sòn malgré soa amicissia con Napoleon III. Nigra a l'ha ëdcò arpresentà l'Italia a la prima Conferensa ëd pas ëd L'Aja. Ij rapòrt con ca Savòja Sò rapòrt con rè Vitòrio Emanuel II a son mai stàit dij pì bon, che 'l rè a lo considerava tròp tacà a Cavour. Dzortut un-a dle colpe ëd Nigra a l'era cola d'esse stàit l'ùnich testimòni present a la rusa antra 'l rè e sò ministr quand a l'era firmasse l'armistissi ëd Vilafranca. A sarà mach sò fieul Umbert I dël 1886 a deje 'l tìtol arditari ëd Cont ëd Castelneuv, an arconòssiment dij servissi dàit a la coron-a. Nigra a l'ha tratà con ël re dël Montnèigr ël mariage d'Élena con Vitòrio Emanuel III e a l'é stàit nodar dla coron-a a Racunis an ocasion dlë sposalissi. Àutri ufissi e onorificense Soa ansëgna ëd cont a l'avìa ël mòt an piemontèis Àut e drit. Dël 1890 a l'é stàit nominà senator a vita e ant ël giugn 1892 sivalié dla Nonsià. A l'ha arseivù doe làuree a onor: da l'Università d'Edimborgh e da l'Università 'd Cracòvia. Euvre prinsipaj Nigra a l'ha lassane na bondosa produssion literaria, dont la pi arlevanta a rësguarda soa atività filològica. La rassegna di Novara (1861, poemet ch'a arciama lë stil ëd Prati e Aleardi) Fonetica del dialetto di Val Soana (1878) Canti popolari del Piemonte (1888, euvra ch'a cheuj 153 canson piemontèise) La gondola Veneziana (barcarola) Le reliquie Celtiche Gli idillii (1893, n'arcòlta ëd vers ch'a apròpria ij tema dla poesìa sossial) Rappresentazioni popolari in Canavese (il Natale, la Passione, il Giudizio Universale) (an colaborassion con Delfino Orsi, 1894-1896) Vocabolario valdostano Il dialetto di Viverone (1901) Note etimologiche e lessicali A l'ha voltà an italian dle composission ëd Catul e ëd Calìmach. Ij Canti popolari Ij Canti popolari del Piemonte a l'é l'euvra pì conossùa 'd Costantino Nigra. L'autor a l'ha travajaje dal 1854 al 1888. A cheuj ij cant popolar dël Canavèis arcuperà diretament dal Nigra ò da d'àutri arsercador piemontèis. Minca cant a l'é analisà 'nt ël méter e comparà con d'àutre lession piemontèise o d'àutre region o pais (Véneto, Catalògna, Provensa, Almagna, Scòssia, Irlanda...). Con costa euvra 'l Nigra a l'é stèit arconossù come 'l pare dla filologìa musical piemontèisa e italian-a 'n general. Ant l'edission dij 50 agn ëd soa mòrt (1957) ël filòlogh sicilian Giuseppe Cocchiara a j'arconòss ij mérit ëd costa euvra. Nigra, parland ëd cost travaj d'arserca, a dis :«O m'illudono l'amore grande che ho delle cose nostre e l'orecchio da lunga mano assuefatto a queste rozze e commoventi armonie, o la poesia popolare (specie del Canavese) merita di essere raccolta con cura e studiata». L'ùnica mancansa 'd costa euvra a l'é la mancansa quasi total dla melodìa dle canson. Travaj fèit parsialment chèich agn dòp dal famos compositor Leone Sinigaglia. Edission 1888 Loescher 1895 Roux e Frassati 1957 Einaudi Test Ij test ëd le canson a son an piemontèis con relativa tradussion an italian. L'analisi a l'é fèita an italian. Ij contnù dl'euvra a son: I «Canti popolari del Piemonte» di Giuseppe Cocchiara (mach ant l'edission dël 1957) Prefazione dell'Autore LA POESIA POPOLARE ITALIANA (sagg ëd l'autor) Canzoni (153) Orazioni e giaculatorie religiose (6) Cantilene, rime infantili e giuochi (11) A pòrto sò nòm Castelneuv Nigra.