Efet Compton

L'efet Compton a l'é un fenòmen fìsich dont l'antërpretassion a l'é dovùa a Arthur Compton. An fasend penetré na radiassion eletromagnética ëd frequensa bastansa àuta (ij raj X) an na sostansa, për esempi un blòch ëd parafin-a, e osservand la radiassion ëspantià ant le vàire diression, as treuva che la frequensa dla radiassion ëspantià a l'é nen pròpe ugual a cola dla radiassion ancidenta e a varia con la diression. Ës fenòmen as peul nen ëspieghesse con ël concet clàssich d'onda eletromagnética. A l'é nopà tutafàit giustificà an dovrand ël concet ëd foton, con la condission d'atribuì al foton nen mach l'energìa E=hν, ma ëdcò na quantità ëd moviment con diression ugual a cola ëd propagassion ëd l'onda e dont ël mòdol as peul tiresse an dovrand le fórmole dla teorìa dla relatività. An efet, da l'espression dla massa relativìstica $m={\frac {m_{0}}{\sqrt {1-\left({\frac {u}{c}}\right)^{2}}}}$ ëd n'oget material ch'a bogia con andi ${\vec {u}}$, un a treuva $m^{2}c^{2}-m^{2}u^{2}=m_{0}^{2}c^{2}$. Dagià che l'energìa e la quantità ëd moviment a son ësmonùe da $E=mc^{2}={\frac {m_{0}c^{2}}{\sqrt {1-\left({\frac {u}{c}}\right)^{2}}}}$ e ${\vec {p}}=m{\vec {u}}$, un a oten na relassion antra p e E: $p={\sqrt {{\frac {E^{2}}{c^{2}}}-m_{0}^{2}c^{2}}}$. Ël foton a bogia con andi u=c e a l'ha n'energìa bin definìa; antlora, për l'espression dl'energìa sì-dzora, a-i na ven che, tratà tanme na partissela, soa massa d'arpòs $m_{0}$ a dev esse nula. Donca $p={\frac {E}{c}}={\frac {h\nu }{c}}$. An dovrand la longheur d'onda λ con la relassion λν=c, as oten-o j'espression për p dovrà ëd sòlit: $p={\frac {h\nu }{c}}={\frac {h}{\lambda }}$.