Futurism
Ël Futurism a l’é stàit na corent artìstica italian-a dël sécol ch’a fa vint. Ant ël medésim temp, d'àutri moviment artìstich influensà dal Futurism as son dësvlupasse an d'àutri pais. Ël Futurism a nass ant un perìod (inissi Neuv-sent) ëd grand'evolussion andova tut ël mond dl'art e dla coltura a l’era cissà da assè d'element determinant: le guère, la trasformassion sossial dij pòpoj, ij grand cambiament polìtich, le neuve dëscuerte tecnològiche e dla comunicassion ‘me ël telégraf sensa fij, la radio, j'avion, le prime màchine da filmé. Tuti element ch'a l'han cambià completament la përcession dle distanse e dël temp, "an avzinand" antra 'd lor ij continent. Ël sécol ch’a fa vint a l’era sbardlà da un vent neuv, che mnava andrinta l'esse uman na realtà neuva: l'andi. Manifest e prim FuturismmodìficaËl Manifest ëd fondassion del moviment futurista a l’é stàit publicà dal poeta e editor Filippo Tommaso Marinetti per la prima vira dël 5 fërvé 1909 ant le Crònache literarie del cotidian bolognèis La gazzetta dell'Emilia, peui, dël 9 fervé 1909 ant L'Arena di Verona. Ël Manifest futurista a l’é stàit torna publicà doe sman-e apress, dël 20 fërvé 1909, ant ël giornal ëd Paris, Le Figaro, avenda an sta manera na nòmina prestigiosa a lë strangé. A Milan ij pitor divisionista Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Giacomo Balla, Gino Severini e Luigi Russolo, a sot-signo ël Manifest técnich dla pitùra futurista, ch’a dà le régole: abolission ant ël figurà dla prospetiva tradissional (già prima abolìa da Picasso), an favor ëd na vision simultania për esprime ël dinamism dj'oget. Apress dël 1910 j'artista Boccioni, Carrà e Russolo, a presento a Milan le prime euvre futuriste a l'Esposission d'art lìbera ant la fàbrica Ricordi. Sgond FuturismmodìficaLë sgond Futurism a l'é an sostansa spartì an doe fas, la prima a va dal 1918, doe agn apress la mort d'Umberto Boccioni, al 1928 e a l’é caraterisà da na fòrta liura con la coltura pòst-cubista e costrutivista, la sgonda nopà a va dal 1929 al 1938 e a l’é motobin lijà a j'idèje del surealism. A fan part ëd costa idèja, ch’a finiss an passand a l'ansidit Ters Futurism e che a pòrta edcò a la fin del Futurism medésim, vàire pitòr dont: Fillia (Luigi Colombo), Enrico Prampolini, Nicolay Diulgheroff, ma ëdcò Mario Sironi, Ardengo Soffici e Ottone Rosai. Ël Futurism a l’ha daìt ël mej ant l’espression artìstica lijà a la pitura, al mosàich e a la scoltura, antant che j'euvre literarie e teatraj, ma edcò architetòniche, a l'han pa avù l'istessa imedià fòrsa d’espression. MosàichmodìficaLa técnica dël mosàich, basà an sl'usagi ëd téssere ëd siràmica e ëd véder, a l’é prestasse motobin a manifesté le fasson e ël dinamism dl'art futurista. ScolturamodìficaËl futurista pì ativ ant ël camp dla scoltura a l’é stàit Umberto Boccioni. Futurista italianmodìfica
Futurista russmodìfica
Futurista ungherèismodìfica
Euvre prinsipajmodìficaPitùra
Scoltura
|