Gené (mèis)

Gené a l'é ël prim mèis ëd l'ann conforma al calendari gregorian. A conta 31 di. Sò nòm a ven dal latin Ianuarius, e cost-sì dal nòm dël dio roman Ianus. Costa divinità a goernava le pòrte e ij pont, coma metàfora dël passagi e dël cambiament. Ël calendari roman antich a contava mach 10 mèis e 304 di, përché l'invern a l'era considerà na stason sensa mèis. Ël prim mèis ëd l'ann a l'era mars. Ij mèis ëd gené e fërvé a l'ha giontaje ël re Numa Pompili. Ant l'emisfer nòrd gené a l'é un mèis invernal, mentre che ant l'emisfer sud a l'é estiv e a corispond climaticament a nòst mèis ëd luj. J'ùltim tre di ëd gené a son nomà ij di dla merla e a son considerà ij pi frèid ëd l'ann. Gené ant ël gergon Lombroso an arpòrta che, ant ël gergon dla mala 'd Turin dij so temp, gené a l'era ciamà trentin dël lenos. Sòn a podrìa però esse un boro e la dission giusta esse trentin lensos o trentin lanos. Gené ant ij proverbi A gené minca di as va a compré. Gené a fà 'l pecà e magg a l'é ancolpà. Gené pòver d'eva a fà 'l paisan rich. Gené s'a pieuv o fiòca, carestìa nen pòca.