Lìber vorèj

Le prinsipaj teorìe filosòfiche dël lìber vorèj Ël lìber vorèj a l'é ël concet filosòfich e teològich ch'a dis che minca përson-a a l'é lìbera ëd serne còs fé. Sòn as contrapon a le concession determinìstiche ch'a diso che la realtà a l'é an chèiche manere predeterminà (destin), e antlora le përson-e a podrìo pa serne përchè tute soe assion a sarìo predeterminà prima ëd soa nàssita (predestinassion o vorèj serv). Ël concet ëd lìber vorèj a l'ha dle conseguense an camp religios, étich e sientìfich. An camp religios ël lìber vorèj a veul dì che la divinità, combin ch'a sia tut-potenta, a sern ëd nen dovré sò podèj për condissioné le sernie dle përson-e. Ant l'ética sto concet a l'é a la bas dla responsabilità ëd na përson-a për soe assion. An camp sientìfich l'idèja ëd lìber vorèj a veul dì n'indipendensa dël pensé antendù com atività dla ment e dla ment midema da la pura causalità sientìfica.