Musé cìvich Pier Alessandro Garda d'Ivrèja

Ël Musé cìvich "Pier Alessandro Garda" a l'é 'n musé dla sità d'Ivrèja ch'a comprend colession d'art antica e moderna, art oriental, archeologìa e stòria. Ël musé as treuva an piassa Ottinetti, ant ël cheur dël sènter stòrich sitadin, ant ën palass batì dël Tërzent për ospité 'l convent ëd Santa Clara, armanegià an età baròca e ant l'Eutsent për trasformesse an caserma e passé a la fin a la Comun-a. Colession archeològica La session archeològica, con ën progèt sientìfich soagnà da la Sovrintendensa për ij Bin Archeològich dël Piemont, a riuniss le testimonianse dla sità e dël sò teritòri, dal perìod Neolìtich fin-a a la Bassa Età 'd Mès. La colession a l'é stàita anandià për volèj dël cont Carlo Francesco Baldassarre Perrone, con l'assistensa dël cont Carlo Pinchia. Lë spassi magior a l'é dedicà a j'artrovament archeològich d'Età roman-a: la colònia d’Eporedia a l'era stàita batìa ant j'agn 101-100 a.C. an posission ëstratégica an sla riva snistra dla Deura Bàutia. Ij repert pì avosà a son la stele dël gromàtich (ciamà parèj për l'arpresentassion dlë strument dovrà për segné la centuriassion dël teritòri) e vàire element architetònich d'edifissi pùblich tanme tre lesen-e sculpìe. A l'época longobarda a armonta na bassila col bòrd përlinà. Colession d'art Le colession dël musé a mostro 'n gran nùmer ëd formele an tèra cheuita decorà, ch'a armonto al Tërzent e Quatsent. A-i son vàire statue devossionaj an bòsch, antra le quaj a emergg ën compless dë statue arpresentant l'Adorassion dij Magi, ant lë stil gòtich-tard ëd la fin dël Quatsent e colocà an orìgin ant la capela dij Tre Re a Ivrèja. Ij dossaj an bòsch dël còro dla Catedral d'Ivrèja a armonto al 1467 e a son stàit sculpì da Baldino da Surso e da soa botega pavèisa. La part pì important ëd le colession d'art dël musé a l'é ocupà da la Colession Groff-Guelpa. Abdone Croff a l'era n'industrial milanèis ant ël camp ëd le stòfe e dl'aredament, colessionista d'art antica, mecenà për le art moderne, comitent d'euvre d'argentarìa e giojelarìa për soa fomna Adele Guelpa. Mòrta tuta la famija ant na dësgrassia stradal, la colession a va an ardità a la seur Lucia Guelpa, che a la lassa a la Comun-a d'Ivrèja dël 2003. La colession a comprend pì che mila antra tablò antich, euvre dl'Eutsent ëd vàire scòle italian-e, euvre dël Neuvsent, mobilia, ogèt e document. Në spassi specìfich a l'é dedicà a na session ciamà dij Paisage an papé, na colession d'arpresenassion iconogràfiche dël Piemont e dël teritòri d'Ivrèja an incision, dissegn, litografìe, stampe e vedùe ch'a van dal Sinchsent a l'Eutsent. Colession oriental La colession oriental a ven da doi sorgiss prinsipaj: cola dël cont Francesco Baldassarre Perrone e da cola 'd Pier Alessandro Garda. Ant la sconda mità dël Setsent, a fasìo part ëd la colession cinèisa dël cont Perrone, instalà an Palass Giusiana, 240 euvre ch'a provenìo da Cin-a, América, Madagascar e India. La colession Garda as compon ëd pì che sinchsent ogèt giaponèis, catà ant ël marcà europengh ant la sconda metà dl'Eutsent, quand ch'a l'era anandiasse la mòda dl'art giaponèisa. Dël 1871 Pier Alessandro Garda a don-a le doi colession a la comun-a d'Ivrèja. La colession a guerna 'n rich ësvari d'ogèt realisà an metal, porslan-a, laca, papé, seda, bòsch, avòri, greuja 'd bissa copera, véder e paja.