Pertarit (duca ëd Milan)

Un ritrat minià ëd Pàol Diàcon, l'ùnich autor antich dont a sio rivane dle neuve ëd Pertarit Fieul d'Aribèrt, scond duca longobard d'Ast e fratel ëd Godepèrt, ters duca, a la mòrt dël pari a l'é stàit fàit duca 'd Milan, andoa a l'era andàit a sté, dël 662. Con sossì la part catòlica dij fieuj d'Aripèrt a l'avìa ciapà an mes la capital ëstòrica longobarda, Pavìa, ch'a l'era an man a Godepèrt. Pertarit e Godepèrt, però, a son nen stàit bon a butesse d'acòrdi antra 'd lor, e 'l duca arian ëd Benevènt, Grimoald, a l'ha profitass-ne për ëvnì a Pavìa e massé Godepèrt, ën pijand-je 'l pòst. A l'era passa-ie pen-a chèich mèis dapress a che ij doj frej a l'avìo arseivù n'ardità tant amportanta, e Pertarit a l'é trovasse a vnì un dij përsonagi épich dla fàida antra catòlich e arian che da lòn a l'é anandiasse. Për evité dë fé 'l final ëd sò fratel, Pertarit a l'é scapà fòra Italia, ën stërmand-se ant la tribù dj'Àvar. Grimoald a l'ha riessù a convincc-lo ch'a podìa torness-ne a ca da tranquil, ma quand Pertarit a l'ha fàit tant dë rivé an Pavìa a l'ha mandaje dla gent a masselo. Pertarit a l'ha fàila a scampé e da Pavìa a l'é vnùit a stërmesse an Ast con chèich sò amis, për via che an Ast a-i ero anco' dij partisan ëd sò fratel, che na vira ch'a l'era mòrt-ie Godepèrt a j'ero passà a giuteje a chiel. “ arreptis quos in pastu invenerant equis, eadem nocte ad Astensem properant civitatem in qua Perctarit amici manebant et qui adhunc Grimualdo rebelles extabant E ciapà sù dij cavaj ch'a-i ero a pastura, la midema neuit a son andàit a la sità d'Ast, andoa ch'a-i ero dj'amis ëd Pertarit, che d'ambelelì a-i davo contra a Grimoald ” —Pàol Diàcon, Historia Longobardorum, Lìber V, cap. 2 A smija 'cò che an Ast a chërsèisso Ragimpèrt, fieul ëd Godepèrt che antlora a l'era mach na masnà. Da n'Ast Pertarit a l'é passà a Turin, peui dadlà dj'Alp, a ciameje agiut ai Franch. Ij Franch a son pro rivà a giuteje, ma Grimoald a l'ha massane vàire ant la bataja dël Francó, dël 663. Dapress a n'ann tant movimentà Pertarit a l'ha pa pì podù fé gnente d'àutr che spité che Grimoald a muirèissa anvelenà an Pavìa, dël 671. Mòrt-ie Grimoald, Pertarit a l'ha avù pòchi problema a liquidé Garibald, fieul ëd Grimoald e duca ëd Turin, sempe con la tècnica dë felo massé a tradiment. Pì anlà a l'é vnùit chiel rè dij Longobard, ën restand ël pì convint dij rè longobard catòlich anans ëd Liutprand, ma a l'é nen fasse noté coma na përsonalità con un programa 'd goèrn bin definì. Bibliografìa Vergano, Lodovico (1990). Storia di Asti. Cavlimor: Gribàud editor.