Prinsipà ëd Mònaco

Ël Prinsipà ëd Mònaco (Monaco an fransèis, Múnegu an dialet monegasch) a l'é 'n cit pais dl'Euròpa meridional. A confin-a mach con la Fransa. La capital a l'é Mònaco. A l'ha na surfassa d'1,95 km² e a conta anviron 32.020 abitant. Anté ch'as treuva Ël teritòri Ël prinsipà a comprend Mònaco sità, Monte-Carlo (sità creà dël 1860), la Condamine (ël pòrt), Fontvieille a òvest e ël Larvotto a est. Stòria Ël sit ëd Mònaco a l'era abità fin dai temp preistòrich. A l'é stàit fondassion fenissa, focèisa, peui roman-a L'advent dij Grimaldi Ant ël quàder dla lòta antra guelf e ghiblin, François Grimaldi, taparà via da Génoa, dël 1297 as ampadroniss ëd Mònaco travestì da monio coma ij sò òm. Da sì a son ëvnuje sò stranòm ëd la Furbissia e ij doi monio armà ch'a figuro an sl'ansëgna dij Grimaldi. Comsëssìa, a l'ha pa riussì a goernelo. Dël 1308 un mèmber ëd la famija Grimaldi a l'ha catà la sgnorìa ëd Mònaco dai genoèis. Carl I a l'é anstalasse a Mònaco dël 1331. Ant ël 1489 l'indipendensa a l'é arconossùa. Ij protetorà Mònaco a l'é stàit sota protetorà spagneul, peui dventà ocupassion, dal 1524 al 1641, peui sota protession fransèisa dal 1641 al 1793. Dal 1793 al 1814 a l'é stàit gionzù a la Fransa. Peui a l'é passà sota 'l protetorà dël regn ëd Sardëgna dal 1815 al 1861, prima ëd torné sota la protession dla Fransa. Menton e Ròca-brun-a, propietà dij Grimaldi, a son passà për tratà a la Fransa dël 1861, sota Napoleon III. Organisassion polìtica Ël Prinsipà ëd Mònaco (nòm ofissial: Principauté de Monaco, Principatu de Mùnegu an dialet monegasch) a l'é na monarchìa costitussional. Ël prinsi a l'é Albert II (dal 2005). Ël Prim Ministr (Ministre d'État) a l'é Didier Guillaume (dal 2024). Conomìa L'atività prinsipal a l'é ël torism. Moneda Dal 1 ëd gené 2002 Mònaco a deuvra l'Euro. Për savèjne ëd pi, guarda soa vos. Leu anteressant La catedral Ël Musé oceanogràfich Ël Musé nassional Ël Musé naval Ël Musé dij francoboj e dle monede Ël Musé d'antropologìa preistòrica Eveniment e manifestassion Festa ëd Santa Devòta, ai 26 e 27 ëd gené Festival antërnassional dël sirch, an gené La Prima dj'art, la prima quindzen-a d'avril Festa ëd San Gioann, ai 23 e 24 ëd giugn, con la partissipassion ëd formassion ëd coltura popolar Festival antërnassional ëd television, an giugn Concors antërnassional ëd feu d'artifissi, an luj e ost Festa nassional, ai 19 ëd novèmber Concors antërnassional ëd bochet Mërcà Tute le matin a-i é ël mërcà ant la piassa d'Arme dla Condamine.