Taormina

Taormina (Taurmina an sicilian) a l'é un comun dla Sicilia ëd 10.863 abitant, an provincia ëd Messin-a, scasi al confin ëd la provinsa ëd Catania. A resta an sle còste dël mont Tauro, an sna trassa ch'as afacia an sla rivera jònica. A l'é un-a dle distinassion torìstiche prinsipaj ëd Sicilia; a l'é dotà ëd na rej d'obergi rafinà e fonsionaj. Stòria Tauromenion a l'é stàit fondà da coj ch'a j'ero scapà e a sërcavo arpar dai massacr e da la distrussion ëd Naxos dël 404 aGC, euvra dël siracusan Dionis ël Vej. Ël fondador ëd la sità a l'é stàit Andròmach, ël pare dlë stòrich Timeo, che dël 358 aGC a l'ha radunà jë dzorvivù ëd Naxos e a l'ha creà Tauromenion an sle còste dël mont Tauro. La creassion d'ës neuv sit grech ant la part oriental ëd l'ìsola a l'ha arpossà ancor pì a l'anterior le gent sìcule, già obligà da l'ariv dij prim colon a bandoné le zòne costiere për anstalesse an sj'avzin riliev dij Peloritan. Tauromenion a l'é mai stàit na sità tut afàit autònoma. Ij grech e ij cartaginèis a l'han faje soens patì dij ravage. A l'ancamin dla prima guèra pùnica, la sità a l'é aliasse ai roman, ch'a l'han ocupala apress la mòrt ëd Jeron II e a l'han daje ël tìtol ëd sità federà. Durant tuta l'época roman-a, Tauromenion a l'é stàit teatro d'amportant aveniment ëstòrich, coma la guèra dij serv dël 132 aGC. Ant ël perìod bisantin, la sità a l'é vnùita un dij prinsipaj rampar ëd l'ìsola contra ël perìcol ëd n'anvasion àraba; dël 902 na gran part ëd soa popolassion a l'é stàita massacrà da j'àrabo mnà da Ibrahim, che dnans a chèich dzorvivù a l'ha divorà ël cheur dël vësco Procòpi apress d'avèj rancalo via da sò còrp. Tauromenion a l'ha avù un perìod ëd pas na vira arcostruì dai cristian ant ël 913. Dël 962 a l'é passà torna sota la dominassion dj'àrabo, ch'a l'han ciamalo Almoezia, dal nòm dël conquistador Al-Muizz. Dël 1079 Rugé d'Autavila a l'é riussì a arpijé la sità a j'àrabo, apress sinch mèis d'assedi. Ij norman a l'han arcostruì e fàit vnì pì bela la sità ëd Taormin-a, vnùita a esse n'amportant sènter econòmich e comersial. Dël 1282, a l'arvira dij vespr, la sità a l'é restà fidela a la Spagna, butandse da la part ëd j'aragonèis. Durant l'arvira ëd Messin-a dël 1675, a l'é torna stàita fidela a la Spagna, bele che ocupà dai soldà fransèis ëd Luis XIV. Durant l'arsorgiment, Filangeri a l'é dventà duca ëd Taormin-a séghit al contratach borbonèis dël 1848. Manifestassion Ant ël mèis ëd maj a-i è la Festa dël carton sicilian; d'istà as dësrolo dle manifestassion al teatro grech. L'artisanà Soa produssion artisanal a l'è bondosa: siràmiche, porslan-e, paja, bòsch, tëssù, brodarìe. Leu d'anteresse La stra dla spassgiada a l'é cors Umbert, anté ch'a-i son tanti negòssi d'artisanà ch'a smon-o dij prodot locaj e dj'arcòrd pr'ij torista. Palass Palass Corvaia Palass Ciampoli Cese La catedral La cesa ëd Sant Agustin Ël teatro grech 'Me ch'a l'è al di d'ancheuj a l'é d'época roman-a (II sécol aGC) cand le struture atuaj as son dzorponusse a cole dël perìod elenìstich. J'orìgin antiche dël teatro a son testimonià da dj'anscrission an sle gradinà e le reste d'un cit templi sacrificà durant l'angrandiment ëd la fòssa fàit a l'época roman-a. A-i resto dle marche dj'adatament fàit për përmëtte jë spitàcoj dij gladiator. Aministrassion Ël sìndich a l'é Mauro Passalacqua (dal 16/06/2008). Anliure esterne Ël teatro grech Sit istitussional