Tolon

Tolon a l'é na comun-a ëd 167400 abitant ant ël Var. Ël nòm Ël nòm ëd Tolon a ven da Telo Martius. La strutura urban-a A sud a-i son la sità veja, con soa stra prinsipal contrà d'Algeri, e ël pòrt; a nòrd la sità moderna e le bariere. Ël setor dla sità veja delimità da contrà Anatole France, cors dla Repùblica, cors Besagne e lèja dë Strasborgh a l'é zòna pedonal e ij veìcoj ëd passage a peulo nen intreje. Stòria Ai 27 d'ost 1793 Tolon a l'é consignà dai realista a na flòta anglèisa-spagneula. A-i riva n'armada republican-a dont l'artijerìa a l'é a j'órdin dël capitani Bon-a-part. Antra La Seyne e Tamaris j'anglèis a fàbrico un fòrt tant potent ch'a lo ciamo cit Gibiltèra. A sarà pijà ai 17 dë stèmber; la flòta anglèisa-spagneula a scapa, apress avèj dàit feu a le barche fransèise, a l'arsenal, ai magasin ëd proviste e avèj ambarcà na part ëd la popolassion. Tanme marca d'onta, a la sità a-j gavo ël nòm: për chèich temp as ciamrà Pòrt la Montagna. La sconda guèra mondial Ai 27 ëd novèmber 1942 la flòta fransèisa, blocà ant ël pòrt ëd Tolon dai sò comand, a sern d'afondesse pitòst che droché ant le man dl'armada alman-a ch'a l'era an camin a anvade la zòna lìbera. A son 75 ij bastiment sabotà; soe carcasse a restran ant sël pòst fin-a a la fin dla guèra. A la Liberassion a-i andran des agn për polidé la rada, an gavand apopré 400000 tonëlà ëd feraja. Leu anteressant An piassa dla Libertà, ant ël cheur ëd Tolon modern, a-i é la fontan-a dla Federassion, euvra dlë scultor Allar inaugurà dël 1889 për ël sentenari dla Repùblica. An piassa Victor Hugo a-i é ël teatro ëd Tolon, fabricà dël 1862 sël proget ëd Charles Garnier. La catedral ëd Santa Marìa La cesa ëd San Luis La cesa ëd San Fransesch ëd Pàula Musé nassional dla marin-a Musé dël vej Tolon e ëd soa region Musé dë stòria natural ëd Tolon e dël Var Musé d'art Musé memorial dlë sbarch an Provensa Ca dla fotografìa Ël pòrt Sota 'l regn d'Enrich IV la sità a finansia la costrussion dla dàrsena veja con na taja dël 25% an sl'euli. L'arsenal militar, destinà a fabriché e deje deuit a la flòta real, a l'é creà dal cardinal ëd Richelieu. A l'é për l'arsenal che Vauban a fossàira la dàrsena neuva dal 1680 al 1700. Ant ël sécol ch'a fa XIX l'arsenal a arsèiv vàire angrandiment: la gionta dël Mourillon, le dàrsene ëd Castigneau e ëd Missiessy. Durant la sconda guèra mondial al pòrt a l'é stàit bombardà. Al di d'ancheuj l'arsenal a l'é la base logìstica dla marin-a fransèisa ch'a òpera ant ël Mediterani. Galuparìe Ël chichi-fregi La cade Eveniment e manifestassion Bacchus, festa dij vin e dla gastronomìa, la dariera fin dë sman-a ëd mars an piassa d'Arme: për tre di esposission ëd vin e ëd prodot dël teritòri, laboratòri d'enologìa, degustassion, animassion musicaj Festival ëd mùsica ëd Tolon e soa region, doe stagion dedicà a la mùsica clàssica: Le festival estival da mità giugn a mità luj e Les classiques du festival da mità novèmber a mità maj Festival ëd jazz a Tolon: durant des di a luj consert a gràtis tute le sèire. Festival ëd Natal, dë dzèmber Ël mërcà Tuti ij di, gavà al lùn-es, a-i é ël mërcà an cors Lafayette. Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse Michel Vergé-Franceschi, Toulon – Port Royal (1481–1789), Paris, 2002. Aldo Bastié, Histoire de la Provence, 2001. Cyrille Roumagnac, L'Arsenal de Toulon et la Royale, 2001 Jean-Pierre Thiollet, Le Chevallier à découvert, Paris, 1998 Maurice Arreckx, Vivre sa ville, Paris, 1982; Toulon, ma passion, 1985